Sadece akvaryumdan
süzülen ışığın aydınlattığı odada, bulut kümesi şeklinde akvaryum
yüzeyine yükselen hava kabarcıklarının görüntüsü, canlı kayalar,
anemonlar, mercanların arasından süzülen deniz balıklarıyla birlikte
oluşturduğu o renklerin ahengini izlemekten daha dinlendirici birşey
düşünemezsiniz.
Mercan
resifleri, bu inannılmaz renkli dünyanın canlıları, bütünüyle ele
alındığında yeryüzündeki en büyük canlı yapıyı meydana getirirler.
Okyanusların tropik bölgelerinde bulunan resifler, kendi bölgelerindeki
canlılar için iyi örgütlenmiş mimarinin çarpıcı bir örneği, bir
topluluklar dizisidir.
Bir
resif (veya mercan) tek bir yapıdan olumamıştır. Aynı deri dokusunun
birçok gözenek içerdiği gibi, resifler de polip adlı sayısız
mikroskobik hayvanlardan oluşan bir koloniler kütlesidir. Resifleri
meydana getiren poliplerin birçoğu gözle görülmez ama bilinen en büyük
koloniler, bazen bir ev büyüklüğünde olabilir. Küçük grupların,
birbirlerine karşılıklı bağımlılıkları nedeniyle biraraya gelerek
denizlerin altında bu canlı kentleri meydana getirirler.
Polipler,
deniz suyundaki kalsiyum karbonatı emerek, bunu sert kireçtaşına
dönüştürürler, böylece kendi iskeletlerini oluştururlar.
Kapalı
enerji sistemi: Polipler, Zooxanthelae (Symbiodinium microadiadicum)
adlı bir alg türü, bir çeşit mikroskobik bitki içerirler. Burası
polipin üreme ve yenilenme merkezidir. Bu bitkiler poliplerin amonyak
ve karbondioksit gibi atıklarını da emer, böylece poliplerin beslenmesi
için şeker, aminoasit va başka bileşimler üretir. Güneş ışığı polipi
canlı tutar, çok etkin bir kapalı enerji sistemini oluşturur. Polipler,
tentakıllarını (veya dokunaçlarını) uzatarak bir diğer besin kaynağı
olan planktondan yararlanırlar. Her canlı polip ötekilere bağlı
olduğundan biri için olan besin tüm koloninin ortak besinini oluşturur.
Polipler öldüğünde kireçtaşı yapıları kalır. Bir resif aslında birbiri
üstüne eklenmiş ölü poliplerin nesillerinden oluşur. En üstünde canlı
polipler tabakası bulunur. Resiflerin kendilerini yeniden keşfetmeleri
yaz dönemlerinin özel gecelrinde gerçekleşir. Ay dönemlerini anahtar
olarak alan ve su yeterince sıcaklaşınca duyarlılığı artan polipler
(erkek, dişi veya erdişi) spermlerini, yumurtalarını ya da her ikisini
serbest bırakır. Bu üreme unsurlarının milyarlarcası, yüzlerce
kilometre boyunca okyanusun üstünü kaplar. Akıntılarla yüzeye taşınıp,
karşıtlarıyka karşılaşırlar. Tek bir gecede yaklaşık 330 resif inşa
eden mercan türünden 150-160 kadar birtek patlamada kütle halinde
döllenirler. Sonra batarak resifin üstünde yeni bir yaşam tabakası
oluştururlar. Böylece genişleyip, diğer başka canlıları da içinde
barındıran sualtı şehilerini meydana getirirler.
Deniz
akvaryumlarının genel özellikleri ve sistemlerinden diğer bölümde
bahsetmiştim. Daha önce de anlattığım gibi deniz akvaryumu sistemi
sabır ve sorumluluk isteyen bir uğraşı. Ama sonuca ulaştığınızda hiçbir
zaman sonu olmadığını anladığının bu hobi kesinlikle sabırlı olmanın
karşılığını size geri veriyor. Reef akvaryumlarının normal balık
akvaryumlarına göre genel sistem olarak çok büyük farklılıkları
olmadığı halde suyun kimyasal özellikleri ve nitelikleri daha fazla
özen ister. Onun için reef bölümümüze başlarken siz okuyucularımızı
öncelikle su ve suyun yapısı ile ilgili bilgilendirmeye çalışacağız.
Kitaplarda bile bulamayacağınız tecrübelerle edinilmiş bilgilerimizi de
kesinlikle sizlerden sakınmayacağız. Gelecek sayılarımızda pahalı gelen
bazı sistem parçalarını evinizde çok daha ucuza nasıl yapacağınızı
anlatacağız.
Reef
akvaryumlarına girerken bu ilk sayımızda diğer akvaryum çeşitlerini de
yakından ilgilendiren pH nedir onu tanımlayacağız. Reef akvaryumu
konusuna neden böyle bir giriş yapığımızı merak edenlr için
açıklamamamız gereken pH’daki dalgalanmalar her ne kadar her türlü
balık içn tehlikeli olsa da invertebralar için çok daha tehlikelidir.
Reef akvaryumlarında suyun kalitesi çok daha önemlidir. Bu nedenle bu
ilk yazımıza pH’ın ne olduğunu öğrenerek başlıyoruz. Birçok
akvaryumsever pH’a dikkat eder ama ne olduğunu tam olarak bilmez. Reef
akvaryumlarında en önemli konu olan su kalitesinde pH ilk sıradadır.
Evet
öyleyse suyun molekül yapısı ile başlayalım. Su molekülü iki hidrojen
ve bir oksijenden oluşur. Bu molekük iki küçük parçaçığa ayrılma
eğilimindedir. Bunlardan biri hidrojen (+) iyonu, diğeri ise hidroksil
(-) iyonudur. Su molekülü hidrojen iyonu (H+) ve hidroksil iyonu (OH-)
ayrışır. Bunları toplarsanız iki hidrojen ve bir oksijen ortaya çıkar,
bu birleşim de suya eşittir. Hidrojen ve hidroksil iyonları eşit
orandaki su 7 olarak değerlendirilir ve bu da nötr olarak adlandırılır.
7’nin altındaki her değer asidik, üstündeki her değer ise alkali olarak
adlandırılır. pH’ın anlamını bilmek ve nasıl oluştuğunu anlamak
önemlidir. Doğadaki pH değerlerine gelince, Meksika sahillerindeki
gel-git havuzlarında 8,9 değerlerine kadar yükselmektedir. Deniz
akvaryumlarında ise 7,4 ile 8,7 aralığındadır. Kapalı sistem deniz
akvaryumlarında kabul edilebilecek değer 7,9-8,4 arası arasında olup
ideal ölçüm 8,1-8,4 aralığındadır. Akvaryumda bakacağımız canlıların
milyonlarca yıldır bu değerler arasında yaşamaya alıştıklarını
aklımızda bulundurmalıyız. Meksika sahillerindeki gel-git havzalarında
yaşayan bazı canlılar çok sıcak ve çok yüksek pH derecelerine uyum
sağlamışlardır. Ama bu, akvaryumda bulunduracağımız türlerin birçoğu
için geçerli değildir. Bu durumda çok düşük ya da çok yüksek pH
değerleri akvaryumda bulunarak canlılar için stres kaynağı olabileek
tehlikededir. pH gün içerisinde yükselirken gece de düşüş
gösterecektir. Buradaki aralık çok önemlidir. Eğer olması gerekenden
farklı olarak bu aralığı aşağı ya da yukarı aşıyorsa bunun sebebini
araştırmamız gerekir.
Balık
dışkıları, yenmemiş yemler, ölü balıklar ve bitkiler gibi çürüyen
maddeler bir çeşit asit ortaya çıkarırlar. Asit de sistemdeki pH
dengeleyen maddeleri (bikarbonat, karbonat ve bor gibi) azaltır.
Bununla birlikte, akvaryumda fotosentezi ateşleyen inorganik karbon
ihtiyacı sonucunda ortaya çıkan yosunlar (algler) ve pH’ta düşme
yaşanır. pH üstünde olumlu etkisi olan iki madde vardır. Bunlardan biri
bor, diğeri de suni bikarbonat formundaki karbondur. Suni karbon suya
havadan karışan ya da bitki va canlıların soluk almalarıyla oluşan
karbondioksittir. Suni karbon moleküller olarak balık dışkılarının
çözünmesi ile ortaya çıkan gerçek karbondan daha çok olduğundan, deniz
suyunda çözünmemiş metaller ve bor ile reaksiyona girerek suni
bikarbonatı oluştururlar. Deniz suyundai inorganik karbonun büyük bir
bölümü bikarbonat, bir miktarı da karbonat formundadır.
Gece
süresince bitkilerin ve hayvanların soluk almasıyla ekstra
karbondioksit açığa çıkar ve bu süre zarfında pH düşer. Sabahın ilk
saatlerinde pH en düşük seviyededir. Gün içinde ve özellikle ışığın
yoğun olduğu saatlerde pH yükselmektedir. Çünkü bu sırada fotosentez
ile karbondioksit emilerek oksijen açığa çıkmaktadır. Sabah erken
saatlerdeki ölçümde görülen 7,9 kabul edilebilir seviyedir. İlerleyen
saatlerde pH 8,0 ve yukarısına doğru çıkma eğiliminde olacaktır.
Çoğunlukla pH’ın 8,0’ın yukarısında olması suni karbonun
(karbondioksit) bikarbonata çevriliyor olmasındandır. 8,0’ın altında
ise karbondioksit karbonik aside dönüşmekte ve pH düşmektedir.
Piyasada
değişik markalarda birçok pH test kiti satılmaktadır. Hepsi temel
olarak aynı sistemi kullanır. İyi okuyabildiğiniz ve 0,1 kademeli
göstergeye sahip olanları seçmenizi tavsiye ediyoruz. Testlerinizi
haftada bir gün sabah erken ve akvaryumunuz 1-2 saat yoğun ışık
aldıktan sonra öğlen saatlerinde olmak üzere iki kere yapmanız en uygun
olacaktır. Kendi akvaryumunuzun pH testini mutlaka evde kendiniz yapın,
suyu alıp akvaryumcuya götürmek doğru sonucu vermeyecektir. Suyu
akvaryumdan alır almaz testinizi yapın, su beklerse sonuç doğru
olmayacaktır.
pH’ın
doğru değerlere getirmenin iki yolu vardır. Birincisi suya dengeleyici
kimyasal maddeler katmak, ikincisi ise sorunu araştırıp ortadan
kaldırmaktır. Sebeplere gelince, fazla yemleme, gereğinden daha
kalabalık bir akvaryum, kirli kum, kirli filtre malzemeleri, gerekli su
değişikliklerini yapmama, çökelti oluşması, yeterli protein skimmer,
ölü balık ya da bitkiler olabilir. Eğer bu saydıklarımızın hiçbiri
durumunuza uymuyorsa alkalinliği ölçerek yetersiz tampon maddenin olup
olmadığına bakmalısınız. Reef sistemlerinde alkalinlik seviyesi 10-12
dKH ya da 3,5-4 meq/l olmalıdır.
pH’ın
acil yükseltilmesi için suya karbonat konulabilir. Karbonat ilavesi
pH’ı 8,3 seviyesie kkadara getirebilir ama bunu yaparken azar azar
ilaveler yaparak ölçüm yapmalısınız. pH’ın denglenmesinin birkaç gün
sürebileceğini unutmayın. Bu nedenle, bir kerede çok fazla ilave
yapmayın. ½ gr karbonat 3,8 litre deniz suyunun pH’ını 0,6 yükseltir.
Unutmayın ki akvaryumdaki canlıları, özellikle İnvertebralar sudaki pH
değişikliğine balıklardan çok daha fazla duyarlıdırlar.
Kısa
süreli olarak pH’ın 8,5-8,6 seviyelerine yükselmesi çok zararlı
değildir. Bunun sebebi yoğun ışıklandırma sırasında akvaryumunuzdaki
alglerin karbondioksit emerek fazlaca oksijen vermesinden
kaynaklanabilir. 8,6’nın üstü eğer kalıcı olursa risklidir. Suya
karbondioksit enjekte etmek yüksek pH’ı düşürmek için bir çözüm
olabilir. Eğer bu sorunun sürekli yaşıyorsanız, akvaryumunuzdaki
alfgleri sürekli temizlemek gerekir. Piyasada pH değerine göre suya
karbondioksit enjekte eden sistemler satılmaktadır. Gelecek
sayılarımızda reef akvaryumları ve geniş sistemleri ilgili daha geniş
bilgiyi bulabileceksiniz.
Anasayfa