Balıklar ve onların
dünyasına baktıkça bütün gerilimimizi emen biyolojik bir biçimle karşı
karşıyayız artık. Akvaryumlar evimizin bir köşesinde hayal gücünden
uzak bu sualtı dünyasına girebilmenin en kolay yoludur.
Dünyamızın
yaklaşık %70’i suyla çevrilidir. Balıklar ise 20.000’den fazla
çeşidiyle omurgalı hayvanlar dünyasının en kalabalık grubunu
oluştururlar.
Canlılar
dünyasının renk renk çeşit çeşit boylarda ve şekillerde olan bu
muhteşem yaratıkları ve onlarla beraber yaşamlarını sürdüren su
bitkileri, canlı taşlar, mercanlar vs. bütün bunlar dünyadaki
en renkli ve çeşitli biçimli oluşumlardır. Akvaryumlar, saydam, kübik,
arketipsel, dikdörtgen vitrinlerdir. Suyu tutar ama aynı zamanda
akışını önler, içindekilerini tutsak eder, fakat seyredilmesi için
canlı barındırır. Akvaryumdaki su içine balıklar ve diğer canlıları
koyduğumuz zaman çok değişir. Artık sadece kendi hayal gücünüzle
yarattığınız su altı dünyasına bakıyorsunuzdur. Su hayatının koşulu
balıkların ve diğer canlıların içinde yaşadığı ortamdan başka birşey
değildir. Balıklar ve onların dünyasına baktıkça bütün gerilimimizi
emen, biyolojik bir biçimle karşı karşıyayızdır artık. Akvaryumlar bu
canlıların bir çoğunu seyretmemize, incelememize olanak sağlayan cam
kaplar; evimizin bir köşesinde hayal gücünde uzak bu sualtı dünyasına
girebilmenin en kolay yoludur.Basit bir akvaryumun kurulması
Düzenlenmesi için gerekli donanımlar: Akvaryumlardaki
doğal dengeyi sağlamak ve bu koşulları yaratabilmek için birkaç kuralı
yerine getirmek gerekmektedir. İlk olarak kurmayı düşündüğünüz
akvaryumun şeklini ve boyutlarını iyi hesaplamanız gerekir. Genelde
modern akvaryumlar ağır olmayan, sızdırmayan ve ucuz olanlardır.
Akvaryumu alacağınız petshop sahibi size değişik ebatlarda birçok
akvaryumu sunacaktır. Burada karar vermeniz gereken en önemli şey hangi
boyutta ve kaç adet balığı besleyebileceğinizdir. Eğer birkaç küçük
balığı ve bitkiler ile donatılmış bir akvaryumu düşünüyorsanız, ilk
etapta 60*40*30 cm’lik 70 litrelik veya 100*45*40 cm’lik 180 litre su
kapasitesi olabilen akvaryumlar ile başlangıç yapmanız daha kolay
olacaktır. Kuyruğu da dahil olmak üzere 3 cm’lik bir balığın yaklaşık
140-150 cm2’lik bir alana ihtiyacı olacaktır. Eğer 30 cm’lik ek bir
balığı beslemek isterseniz 60*30= 180 cm2’lik yüzey alanı olan bir akvaryuma gerek olacaktır.
Bununla beraber modern filtre metodları ve diğer akvaryum gereçleri bu alanın artırılmasını sağlayacaktır.
Akvaryumunuzu
tamamlayan son parça buharlaşmayı önleyen bir kapak ve lamba sistemi
olacaktır. Bu kapağın faydası tozların akvaryumun içine girmemesi,
sprey gibi koku saçan şeylerin balıklarınıza zarar vermemesi, bazı
ışıkların engellenmesi açısından önemlidir. Akvaryumunuza koyacağınız
bitkiler gerçek süs bitkileriyse ışıklandırma sisteminiz de önemlidir.
Ayrıca bu özel ışıklar balıklarınızın çekici renklerini ortaya
çıkarmaya yardımcı olacaktır. Özellikle akvaryumunuz loş bir köşede ise
bu ışıklar sayesinde daha da etkili görünüm sağlayabilirsiniz.
Akvaryum kapağı:
Akvaryum çevresinde bulunan elektrik tertibatınıza su sıçramasını ve
buharlaşmayı engelleyecektir. Bunu siz de kendi başınıza bir cam veya
pleksiglas kullanarak halledebilrsiniz. Birkaç köşesini, havadeliği,
filtre kablolar vb. şeyler için açık bırakmanız gerekebilir. Ayrıca cam
kenarlarının törpülenmesi veya bantla kaplanması gerektiğini unutmayın.
Birçok akvaryumcu musluk suyu kullanır. Aslında içme suyu olarak
kullanılan bu musluk suları, balıklar için potansiyel bazı zararlar
taşır. Bu yüzden şimdi akvaryum balıkları için en uygun su şekli ve
gerekli uygulamaları anlatacağız.
Musluk
suyunun faydalı hale getirilmesi: Musluk suyu, chlorine, chloramine ve
birçok çözünmüş metal iyonları içerir. Bunlar normal seviyelerde
bulunduğu sürece zehirli değildir, fakat bu seviye insanlara zarar
vermezken, balıklar için tehlike arz ederler. Musluk suyunu balıklar
için faydalı hale getirmenin en basit yolu petshoplarda bulunabilen
“musluk suyu düzelticisi” kullanmaktır. Sadece chlorine, chloramine ve
toxic metalleri ayıran değil ayrıca balıklar sümüksü tabakalarını
(mucus membrane) zinde tutacak, “su geliştirici” özelliğe de sahip
olmalıdır. Artık kimyasal filtreler, ion-değiştiriceleri, deionize eden
ilaçlar ve eski göz ağrıları aktif karbonlar suyu temizlemek,
berraklaştırmak için kullanılıyor. Ama bunların şırı kullanımı suyun
kimyasını değiştirebilir, bu yüzden dikkatli kullanılmaları gerekir.
Uygun bir şekilde temizlenmiş su ve ideal bir sıcaklık balıklarınız
için yeterlidir. Sıcaklık
Musluk
suyu direkt olarak ideal sıcaklıkta değildir. Bu sebepten dolayı oda
sıcaklığında birkaç saat bırakılması gerekir ya da sıcak su eklenerek
gerekli sıcaklık elde edilebilir. Kesinlikle, balıklar akvaryum
içindeyken sıcak su eklenmemelidir. Bu suyu bekletme ve karıştırma
işlemlerini de balıklar yokken yaparsanız onlara gelebilcek olası bir
zararı engellemiş olursunuz. Sıcak suyu musluktan eklemeyin çünkü su
borusu içindeki bazı materyalleri de katmış olursunuz. Bunun için ayrı
bir kapta suyu kaynatmayı tercih edin. Tropik balıklar suyun
sıcaklığına çabuk adapte olabilen balıklardır. Yine de ani sıcaklık
değişimlerinden kaçının. Akvaryumunuzun suyunu kısmi ya da tamamen
değiştiriken veya balıklarınızı bir yerden başka bir akvaryuma
aktarırken, sıcaklıkların eşit olmasına dikkat edin. Akvaryumcudan
aldığınız balıklarının akvaryuma aktarılması sırasında 15-20 dakika
kadar plastşk torbalarında, yüzmelerini sağlayın böylece yeni sularının
sıcaklığına adapte olmaları kolaylaşır. Tipik bir tropik balık 22-26 oC
arası veya daha fazla sıcaklıklarda yaşayabilir, bu yüzden ekstra bir
ısıtıcıya ihtiyacınız olabilir. Oda sıcaklığında, gerekli ısı
sağlanamaz. Bu nedenle akvaryumunuzu ısıtabilmek için akvaryumcularda
satılan otomatik ısıtıcı almalısınız. Böylece ayarlanabilen ısıtıcıyla
balıklarınızı istenilen ısı ortamında yaşatmanız kolaylaşacaktır. Asidite-Alkalinite
Suyun
asidite ve alkalinetisi 0-14 arası değerlerde pH scalasıyla ölçülür. Bu
değerler her ünitede logaritmik olarak artar. pH scala’da 7 nötr, 7’nin
altı asidik, 7’nin üstü alkalinedir. Balıklar kesinklikle pH’daki
değişimlere maruz kalmamalıdırlar. Musluk suyunun pH değeri
bulunduğunuz yerin durumu ve uygulanan sisteme göre değişiklikler
gösterebilir. Tropik balıkların birçoğu pH değişimlerine adapte
olabilmelerine karşın 6,5-7,5 ideal değrlerdir. Suyunuzun pH değerini
basit test yöntemleri kullanarak ölçebilir, daha sonra bu değişimleri
pH scalasında değerlendirip kullandığımız suyun asidik veya alkaline
olduğunu anlayabilirsiniz. Suyun sertliği
Suyun
sertliği içerisinde bulunan çözünmüş tuzlar, kalsiyum ve magnezyum
oranına göre değişir. Sert suda fazla miktarda çözünmüş tuzlar
bulunmaktadır. Suyun sertliği değişik bir sürü scala’larla ölçülebilir.
En popüleri odgh denilen Alman ölçeğidir. 3odgh’tan düşük olan su hafif
25 odgh “çok sert” sayılır. Besleyeceğiniz balığın özelliğine göre
suyun sertliğini ayarlamalısınız. Suyun sertliği, pH test kriterleriyle
ölçülebilir.
Ammonia, nitrite ve nitrate
Nitrojn
çemberi içerisinde, yenilmeyen balık yemleri ve dışkılar amonyak
(NH3)’a daha sonra nitrit (NO2) ve son olarak nitrata (NO3) dönüşür.
Amonyak ve nitrit, nitrattan daha zehirlidir. Balık dışkıları ve
yenmeyen yiyecekler bitki fragmenleriyle birleşerek balteri üretirler
ve bu daha sonra bakteriler yardımıyla amonyak ve nitrite dönüşür. Yeni
bir akvaryum kurulduğunda bu yardımcı bakteriler çok az sayıda bulunur
ve oluşmaları haftalar alabilir. Bazen amonyak (NH3), nitrit ve nitrat
miktarının fazla yüksek oluşu balığın ölümüne neden olabilir, buna
“yeni akvaryum sendromu” denir. Akvaryum ve filtre takıldıkan sonra
nitrojen çemberini etkileyen bazı etkenlere dikkat edilmeli. Oksijen
yetersizliği, kimyasalların bilinçli kullanılmaması, düşük pH seviyesi
ve düşük sıcaklık, nitrojen çemberini olumsuz etkiler. Bu etkenler
amonyum ve nitrat seviyesinin zararlı olacak şekilde artmasına neden
olabilir. Bakterilerin filtre edilmesi ve uygun şekilde çalışmaları
için suyun iyice oksijenli olması gerekmektedir. Yine de filtrelerin 1
ya da 2 saatlik çalışmaması zarar vermez. Dğzenli bir filtre bakımı
suyun oksijence zenginleştirilmesi için çok gereklidir.
Antibiyotikler
ve metilen mavisi gibi bazı bakteri önleyici uygulamalar filtre
bakterilerini etkileyebilir. Bu tür uygulamaları çakılaltı filtreleri
(dip filtresi) kuvvetli dış filtreler gibi teferruatlı akvaryumlarda
sadece emniyetli ve emin olduğunuz zaman kullanın. Gerçi filtre
bakterilerine zarar vermeyecek birçok uygulama günümüzde mevcuttur.
Düzenli
bir akvaryumda nitrat seviyesi çok az hatta hiç olmamalıdır. 10
mg/litre üzerindeki oranlar kontrol altında tutulmalı ve artması
engellenmelidir. Kötü tank bakımı, eksik şartlar, fazla besleme gibi
durumlar daha sık aralıklarla su değiştirimesini gerektirirken bu gibi
sularda amonyk seviyesinin artmsı pH’ın 8’e çıkması zehirlenmelere
neden olabilir.
Filtre ve havalandırma
Her
filtre büyük bir düzen içerisinde yerlerini alırken herbirinin kendine
göre avantaj ve dezavantajları vardır. Burada 3 önemli sistemden
bahedeceğiz. Bu sistemler temizleme görevlerini yerine getirebilmesi
için günde 24 saat çalışmalıdır.
Köpük Kartuş Filtreler
Suyun
içerisinden geçtiği anda partikülleri ayrırken bir taraftan da yenmemiş
yemek ve balık dışkılarını biyolojik olarak çökertir. Bu köpük kartuşlu
filtrelerin yerleştirilmesi ve temin edilmesi çok kolaydır ve
işlemeleri için bir hava pompasına ihtiyaçları vardır. Aya bir kartuşu
filtreden ayırıp, filtre tüpüne takmadan önce ılık suda temizlemek
gerekmektedir. Bu periyodik temizlik, tıkanmayı engelleyecek ve uzun
süre kullanabileceğiniz etkili bir filtrasyon sğlayacaktır. Bu
filtreler 60-100 cm’lik akvaryumlar için uygundur. Kumaltı Filtreler (Dip Filtreleri)
En
popüler olanlarıdır, çünkü temin edilmesi hem kolay hem de ucuzdur,
ayrıca göze batmazlar. İsimlerinden de anlaşılacağı gibi, çakılların
altına yerleştirilmiş bir filtre tabağı ve suyun çakıllar arasından
akışını sağlayan birçok türten oluşmaktadır. Filtre tabağında toplanan
su, toplama tüpü sayesinde toplanır ve daha yukarı seviyelere doğru
akış sağlanabilir. Bu akış hava pompası sayesinde ya da elektirikli su
pompaları sayesinde sağlanabilir.
Dış
filtreler akvaryumun dışında çalıştırılan filtrelerdir. Yüksek güçlü su
pomaları suyu, biyolojik ve mekanik filtrelerin buunduğu bir ya da daha
fazla katmanlı filtre sistemindeki süzgeç içinden
pompalar. Ayrıca bir hava pompasına ihtiyaçları yoktur ve bu güç
filtreleri çok sessiz çalışırlar. Genelde büyük, yüksek su devinimini
gerektiren ve kaliteli bir bir filtre sistemine ihtiyaç duyulan
akvaryumlar için idealdir. Daha küçük çeşitleri küçük ölçekli
akvaryumlarda kullanılabilir. İçine plastik toplar, elyaf seramik
parçaları ve aktif karbon gibi filtre malzemeleri konularak
çalıştırılabilir.
Teknik
detaylara çok fazla girmeden, küçük bir akvaryumun son derece basit
ekipmanlarla nasıl kurulabileceğini anlattım. Akvaryumun
ışıklandırılması, balıkların beslenmesi, tamemen içine konulan
canlıların özelliğine göre değişmeler gösterdiğinden genel bir konu
olarak anlatmaktan kaçındım. Birçok balık değişik
ışıklandırma ve farklı beslenme alışkanlıklarında yaşadıklarından
cinsleri, türlerin özelliklerine göre ileriki makalelerimizde
değineceğiz.
Anasayfa