Cryptler ::

Günaybatı Asya kökenli
Crypyocoryne isimli bu bitkiler akvaryumcular tarafından yıllardır
bilinmektedir. Popüşer isimleri, şekilleri ve renkleri dolayısıyla “su
kupası” veya “su trompetleri” diye adlandırılırlar. Ama akvaryumcular,
latin kökünün kısaltması olan “Crypt”i kullanırlar. Her akvaryumcu hobi
kariyerleri boyunca muhakkak bir crypt yetiştirmiştir.
Karşılaşacabileceğiniz olumsuzlukların tek nedeni crypt’lerin spesifik
özellikleri ve ihtiyaçlarıdır. Gerekli su koşulları sağlanırsa,
cryptler gösterişli ve dekortif akvaryum bitkileridir. Akvaryumculardan
elde edilebilecek cryptler, yıllardır bir akvaryumda yetiştrildikten
sonra o öevrenin şartlarına alışırlar. İthal olarak gelen cryptler,
genelde suni şartlar altında yetiştirilmiş veya doğadan toplanmış
oldukları için yeni ortamlarına uyum sağlamaları zor olmaktadır. Her ne
kadar taşıma işlemi çok özenle gerçekleştirilmiş olsa bile, çoğunlukla
kuruyabilir ya da ölebilirler. Bu nedenle cryptlerimizi seçerken
akvaryumumuzun şartlarına uyabilecek olanları, mümkünse Güneydoğu
Asya’dan ithal edilen türleri seçmeliyiz. Diğer ülkelerden temin
edeceklerimiz uygun olmayabilir. Zaten bu bitkilerin doğal ortamları
Güneybatı Asya ülkeleridir. Bilgi ve tecrübeyle doğal olandan suni
olana geçiş işlemi bitkilerden gerçekleştirilebilir.
Cryptlerin
en zayıf tarafları, “Cryptocoryne” hastalığına karşı duyarlılıklarıdır.
Bu hastalık kendisini, yapraklar üzerinde yumuşak, saydam ve sürekli
yayılan lekeler şeklinde gösterir. Birkaç gün içerisinde, hatta birkaç
saattte bitkinin her yerini kaplar ve öldürür. Genelde, böyle bir
hastalık ortaya çıktığı zaman bitkiyi kurtarmak zordur. Bununla
birlikte, kökler gömülü olduğundan zarar görmeyebilir. Çoğu
akvaryumcular böyle bir durumda hasyalıklı bölgeyi kesip, geri
kalanından yeni yapraklar çıkması için beklerler. Tabi ki yeni
yaprakların çıkması zaman alacaktır. Fakat, ortama alışık olmaları
onların daha şanslı ve sağlıklı olmalarını sağlayacaktır. Bu
hastalığın direkt etkileri genelde bilinmez. Muhtemelen bir yerden
diğerine aktarılırken, zayıf düşmesi ve bakterilerin saldırılarına
cevap verememesinden kaynaklanır. Birçok akvaryumcu ışık yoğunluğu ve
sürekliliğindeki değişime ve suyun genel karakterinden dolayı bu zayıf
düşmenin ortaya çıkabileceğini sanmaktadır. Ayrıca bitkiyi alırken
akvaryumun pH ve sertliğinin sormalısınız. Akvaryumunuzda da o ortamı
sağlarsanız, sorun yaşamazsınız (Örneğin; suyun pH-dgh ve ısısı).
Dolayısıyla
cryptlerinizin tüm yaprakalrı dökülse bile, hastalık yayılmış olsa da
hemen pes etmeyin, sabırlı olun, suyun her zaman temiz ve iyi filtre
edildiğinden emin olun, kökleri rahatsız etmekten kaçının. Tabi ki
sonuçta ortaya çok güzel yaprakların çıktığını göreceksiniz. Eğer
kökler kendiliğinden tutmadıysa, akvaryumunuzdaki diğer bitkileri
rahatsız etmemek ve kirlenmeyi önlemek için, ondan kurtulmanız daha
mantıklı olacaktır. Daima akvaryum uygun ve kararlı kılmanız, yeni
bitkilerin gelişmesi açısından çok önemlidir. Işıklandırma saatleri,
suyun kimyasındaki değişmeler bu hastalığın tekrar nüksetmesine sebep
olabilir. Bu her ortam değişimi sonrası nüksedebileceğinden, daima
hazırlıklı olunmalıdır. Bu nedenle su şartlarındaki uyum ve süreklilik
cryptler için çok önemlidir.
CRYPTOCORYNE’LERİN YETİŞTİRİLMESİ
Cryptler,
tipik olarak doğal demir yönünden fakir topraklarda yetişir. Cryptlerin
kök sistemi çok kuvvetli ve iyi yayılan bir özelliğe sahiptir. Bir
yerden başka bir yere taşınırken, çok hassas oldukları için zarar
görebilirler. Bu yüzden, birçok petshoptan bulabileceğimiz plstik
kaplarda yetiştirmeniz daha iyi sonuç verecektir. Akvaryumunuza
yerleştirirken, bu kabın görünmemesi için oldukça derine
yerleştirmelisiniz. Bitkiniz öyle bir yayılım gösterir ki akvaryum
kumlarınız periyodik olarak yıkanıp temizlense bile, değişmeden
kalabilirler. Temizlerken sarmaşıklaşan kısımlar dışarı alnabilir, ama
köklere özen göstermek, fazla sarmamak gerekir. Dışarı alınan kısmı
tekrar yerleştirirken zarar vermemeye veya kırmamaya özen gösterin.
Tekrardan yerleştireceğiniz cryptinizin köklerini özenle toprağınızın
üstüne yayın ve toprakla örtün. Bu sistem sayesinde kökler daha hızlı
büyür ve daha dayanıklı olur. Cryptler için en elverişli toprak 5/1
oranında sıradan bahçe kumuyla karıştırılmış odun kömürü
parçacıklarıdır ki bu, çürümeyi de önleyecektir. Organik kaya
parçalarından kesinlikle kaçınılmalıdır. Bu karışımın 2/3’ü yayıldıktan
sonra geriye kalan 1/3’lük kısıma yıkanmış çakıl taşları da eklenerek
akvaryumun en alt kısmına koyulmalıdır. Üstü de hazırladığımız
karışımla örtülmelidir. Daha sonra elimizdeki plastik kabı hiçbir
şekilde görülmeyecek şekilde kuma gömmelisiniz.
Bazı
kitaplar cryptlerin toprağına kil konulması gerektiğini söyler, ama biz
size bahçe toprağını öneriyoruz. Kumun tamamının bahçe kumu olması tabi
ki kabul edilemez. Çürümeler tüm akvaryumu mahvedebilir. Ayrıca, tüm
akvaryum bitkileri bu tür toprağı beğenmeyebilir. Cryptlerin büyüdüğü
toprağın sıcaklık derecesi, suyla aynı derecede olmalıdır. Cryptler
soğuk toprak sevmezler. Isıtıcıdan yayılan sıcak suyun sirkülasyonunun
iyi sağlanması gerekmektedir. Akvaryumunuzun alt tabakasını sığ tutun
(7,5 cm’yi geçmesin). Genelde modern akvaryum filtreleri size güzel bir
sirkulasyon sağlayacaktır.
SU
Crypt
türlerinin çok olması, onları doğada iki farklı biotop içerisinde
gelişmelerine neden olmuştur. Sıcak ve kuru sezonlarda tipik
terrestrial bitkiler gibi yaşarlar, yapraklarının bir kısmı suyun
dışında gelişir. Bu süre içerisinde aynı zamanda çiçeklenirler de.
Yağmur sezonunda düz arazileri su basabilir, tabi ki bitkileri de
böylece yapraklar tamamen suyun altındadır. Akvaryumlar için uygun
olmayan tek tür tamamen suyun dışında gelişenlerdir. Doğalarnda
cryptler değişik, spesifik karakterle sıbmerse şekilde suda büyürler.
Sertliği 3 ^odgh ve asiditesi 6,0 pH olan hafif mineral
tuzları içeren suda, bazen discus, melek balığı ve tetralar gibi
balıklarla birarada tutulabilirler. Cryptlerin büyümesi için toprağın
işlenmemesi ve ferah bir ortamda olmaları gerekir. Bu şartların
sağlanmaması durumunda, cryptler çabucak Cryptocoryne hastalığına
yakalabilirler.
Eğer
akvaryumunuzda cryptleriniz varsa, suyun sıkça değiştirilmesi gerekir.
Fakat bu değişim yapılırken bir seferde suyun en fazla % 5’ini
değiştirebilirsiniz.
IŞIKLANDIRMA
Birçok
akvaryumla ilgili kitapta, cyptlerin fazla ışığa ihtiyaç duymayan
bitkiler sınıfında olduğu belirtilir. Fakat bu, kısmi olarak doğrudur.
Cryptlerin ışık ihtiyacı türden türe değişiklik gösterebilir. Ayrıca
Cryptocorynelerin diğer aquatic bitkilerden ayrı yetiştirilmeleri
gerekebilir. En önemli şey ışığın yoğunluğu ve sürekliliğidir.
Cryptlerin
10-12 saat kadar, uygun ışıklandırmaya ihityaçları vardır. Daha fazzla
ışık uygulaması, bitkinin büyümesine yardımcı olamayacağı gibi,
alglerin de oluşmasına sebep olacaktır. Işığın yoğunluğu çok kuvvetli
olmak zorunda değildir. Tipik akvaryum aydınlatmaları yardımcı
olacaktır. Cryptlerin çok düşük bir yüzdesi, güçlü ışık kaynaklarına
ihtiyaç duyar. Örneğin; C.willisii, C.lucens, C.ciliata,
C.aponogetifolia. Bilindiği gibi uzun dalga kırmızı ve oranj bantlar,
bitkilerde büyüme hormonlarını geliştiriyor. Crytlerin bu iki renge
karşı olan reaksiyonu ise, diğer akvaryum balıklarına oranla çok
fazladır. Eğer cryptlerimizin ideal boy ve renklerde oluşmasını
istiyorsak, bu spectrum ışık düzenini sağlamamız gerekir. Bunun için
kalşteli, yılda en az bir kere değiştirebileceğimiz lambalar
kullanmalıyız ki (grolüx, bitkiler için özel florasan lambalar) ışık
yoğunluk özelliğini kaybetmesin. Eğer gerekli tüm
koşulları sağlarsanız, bu grupta başarısız olmanız için hiçbir neden
yoktur. Sabırlı olmanız gerektiğini unutmayın ve başarının hemen
sağlanamayacağını hatırlayın, uzun sürede başarıyı yakalayacağınızdan
şüpheniz olmasın. Başarılarınızı ve başarısızlıklarınızı mutlaka diğer
akvaryum severlerle paylaşınız.