Reef akvaryumlarına girerken bu ilk sayımızda diğer akvaryum çeşitlerini de yakından ilgilendiren pH nedir onu tanımlayacağız. Reef
akvaryumu konusuna neden böyle bir giriş yaptığımızı merak edenler için
açıklamamız gereken pH daki dalgalanmalar her ne kadar her türlü balık
için tehlikeli olsa da invertebralar için çok daha tehlikelidir. Reef
akvaryumlarında suyun kalitesi çok daha önemlidir. Bu nedenle bu ilk
yazımızda pH ın ne olduğunu öğrenerek başlıyoruz.
Bir
çok akvaryumsever pH a dikkat eder ama ne olduğunu tam olarak bilmez.
Reef akvaryumlarında en önemli konu olan su kalitesinde pH ilk
sıradadır.
Evet öyleyse suyun molekül yapısı ile başlayalım. Su molekülü iki hidrojen ve bir oksijenden oluşur. Bu
molekül iki küçük parçacığa ayrılma eğilimindedir. Bunlardan biri
hidrojen (+) iyonu diğeri ise hidroksil (-) iyonudur. Su molekülü
hidrojen iyonu (H+) ve hidroksil iyonu (OH-) ayrışır. Bunları
toplarsanız 2 hidrojen bir oksijen ortaya çıkar bu birleşimde suya
eşittir. Hidrojen ve hidroksil iyonları eşit orandaki su 7 olarak
değerlendirilir ve bu da nötr olarak adlandırılır. 7 nin altındaki her
değer asidik, üstündeki her değer ise alkali olarak adlandırılır. pH ın
anlamını bilmek ve nasıl oluştuğunu anlamak önemlidir. Doğadaki pH
değerlerine gelince Meksika sahillerindeki gel-git havuzlarında 8,9
değerlerine kadar yükselmektedir. Deniz akvaryumlarında ise 7,4 ile 8,7
aralığındadır. Kapalı sistem deniz akvaryumlarında kabul edilebilecek
değer 7,9-8,4 arasında olup ideal ölçüm 8,1-8,4 aralığındadır.
Akvaryumda bakacağımız canlıların milyonlarca yıldır bu değerler
arasında yaşamaya alıştıklarını aklımızda bulundurmalıyız. Meksika
sahillerindeki gel-git havzalarında yaşayan bazı canlılar çok sıcak ve
çok yüksek pH derecelerine uyum sağlamışlardır. Ama bu akvaryumda
bulunduracağımız türlerin bir çoğu için geçerli değildir. Bu durumda
çok düşük ya da çok yüksek pH değerleri akvaryumda bulunacak canlılar
için stres kaynağı olabilecek tehlikededir. pH gün içerisinde
yükselirken gece de düşüş gösterecektir. Buradaki aralık çok önemlidir.
Eğer olması gerekenden farklı olarak bu aralığı aşağı ya da yukarı
aşıyorsa bunun sebebini araştırmamız gerekiyordur.
Balık
dışkıları, yenmemiş yemler, ölü balıklar ve bitkiler gibi çürüyen
maddeler bir çeşit asit ortaya çıkarırlar. Asit de sistemdeki pH
dengeleyen maddeleri ( bikarbonat, karbonat, ve bor gibi ) azaltır.
Bununla birlikte akvaryumda fotosentezi ateşleyen inorganik karbon
ihtiyacı sonucunda ortaya çıkan yosunlar (algler) ve pH ta düşme
yaşanır. pH üstünde olumlu etkisi olan iki madde vardır. Bunlardan biri
bor, diğeri de suni bikarbonat formundaki karbondur. Suni
karbon suya havadan karışan ya da bitki ve canlıların soluk almalarıyla
oluşan karbondioksittir. Suni karbon moleküler olarak balık
dışkılarının çözünmesi ile ortaya çıkan gerçek karbondan daha çok
olduğundan deniz suyunda çözünmemiş metaller ve bor ile reaksiyona
girerek suni bikarbonatı oluşturur. Deniz suyundaki inorganik karbonun büyük bir bölümü bikarbonat, bir miktarı da karbonat formundadır.
Gece süresince bitkilerin ve hayvanların soluk almasıyla ekstra karbondioksit açığa çıkar ve bu süre zarfında pH düşer. Sabahın
ilk saatlerinde pH en düşük seviyededir. Gün içinde ve özellikle ışığın
yoğun olduğu saatlerde pH yükselmektedir. Çünki bu sırada fotosentez
ile karbondioksit emilerek oksijen açığa çıkmaktadır. Sabah erken
saatlerdeki ölçümde görülen 7,9 kabul edilebilir seviyedir. İlerleyen
saatlerde pH 8,0 ve yukarısına doğru çıkma eğiliminde olacaktır. Çoğunlukla
pH’ın 8,0 yukarısında olması suni karbonun (karbondioksit) bikarbonata
çevriliyor olmasındandır. 8,0’ın altında ise karbondioksit karbonik
asite dönüşmekte ve pH düşmektedir.
Piyasada
değişik markalarda birçok pH test kiti satılmaktadır. Hepsi temel
olarak aynı sistemi kullanır. İyi okuyabildiğiniz ve 0,1 kademeli
göstergeye sahip olanları seçmenizi tavsiye ediyoruz. Testlerinizi
haftada bir gün sabah erken ve akvaryumunuz 1 – 2 saat yoğun ışık
aldıktan sonra öğlen saatlerinde olmak üzere iki kere yapmanız en uygun
olacaktır. Kendi akvaryumunuzun pH testini mutlaka evde kendiniz yapın,
suyu alıp akvaryumcuya götürmek doğru sonuç vermeyecektir. Suyu
akvaryumdan alır almaz testinizi yapın su beklerse sonuç doğru
olmayacaktır.
pH’ı
doğru değerlere getirmenin iki yolu vardır. Birincisi suya dengeleyici
kimyasal maddeler katmak ikincisi ise sorunu araştırıp ortadan
kaldırmaktır. Sebeplere gelince fazla yemleme, gereğinden daha
kalabalık bir akvaryum, kirli kum, kirli filtre malzemeleri, gerekli su
değişikliklerini yapmama, çökelti oluşması, yetersiz protein skimmer,
ölü balık yada bitkiler olabilir. Eğer bu saydıklarımızın
hiç biri durumunuza uymuyorsa alkalinliği ölçerek yetersiz tampon
maddenin olup olmadığına bakmalısınız . Reef sistemlerinde alkalinlik seviyesi 10 – 12 dKH ya da 3,5 – 4 meq/l olmalıdır.
pH
‘ın acil yükseltilmesi için suya karbonat konulabilir. Karbonat ilavesi
pH ‘ı 8,3 seviyesine kadar getirebilir ama bunu yaparken azar azar
ilaveler yaparak ölçüm yapmalısınız. pH’ın dengelenmesinin bir kaç gün
sürebileceğini unutmayın. Bu nedenle bir kerede çok fazla ilave
yapmayın. ½ gr. Karbonat 3,8 litre deniz suyunun pH’ını 0,6 yükseltir. Unutmayın
ki akvaryumdaki canlıları, özellikle invertebraları pH şokuna sokmak
çok basittir. İnvertebralar sudaki pH değişikliğine balıklardan çok
daha fazla duyarlıdır.
Kısa süreli olarak pH’ın 8,5 – 8,6 seviyelerine yükselmesi çok zararlı değildir. Bunun
sebebi yoğun ışıklandırma sırasında akvaryumunuzdaki alglerin
karbondioksit emerek fazlaca oksijen vermesinden kaynaklanabilir.
8,6’nın üstü eğer kalıcı olursa risklidir. Suya karbondioksit enjekte
etmek yüksek pH’I düşürmek için bir çözüm olabilir. Eğer bu sorunu sürekli yaşıyorsanız akvaryumunuzdaki algleri temizlemek gerekir. Piyasada
pH değerine göre suya karbondioksit enjekte eden sistemler
satılmaktadır. Yakında sitemizde reef akvaryumları ve sistemleri ile
ilgili daha geniş bilgiyi bulabileceksiniz.
Anasayfa