SAĞLIKLI YAŞAM KOŞULLARI
Sağlıklı
bir yaşam için gerekli olan koşullar kısaca hijyenik koşullar olarak
ifade edilir. Bir canlının yaşamını devam ettirebilmesi ve verimli
olması için bazı özel koşullara gerek vardır. Bunlar ısı, rutubet,
havalandırma,
ışık, yem, su, yerleşim sıklığı, çevrede bulunan çeşitli
mikroorganizmalar ve miktarları önemli çevresel faktörlerdir. Söz
konusu olan bu faktörler hayvanın ihtiyaçlarına uygun şekilde sağlanmaz
ise yada değişkenlikler gösterirse sağlık durumu bozulur. İlk olarak
büyüme, gelişme gerilikleri, verimsizlikler gözlenir. Söz konusu
canlılar daha kolay hasta olma eğilimi gösterir.
Sağlık koruma
amaçlı temizlik kurallarının bilinmesi üretimde ve sorun yaşamama da
çok önemlidir. Söz konusu kurallar ile çevrede bulunan hastalık yapan
yada üretime darbe vuran mikroorganizmaların ( virüs, bakteri,
mycoplasma, küf, mantar, parazit) ve çeşitli toksit maddelerin
çoğalmalarının önlenmesi, onların zayıflatılmaları veya tümden yok
edilmeleri amaçlanır.
Kümeslerde, yem kaplarında, suluklarda,
yuvalıklarda, tüneklerde ve çevrelerinde periyodik olarak temizlik
yapılmalıdır. Yapılan temizlik işleminden sonra belirli aralıklarla
dezenfeksiyon uygulamaları yapılmalıdır.
Temizlik uygulamasını 3 ana başlık altında toplayabiliriz:
1- Mekanik Temizlik
2- Dezenfeksiyon
3- Sterilizasyon
Mekanik
olarak yapılan temizlik tüm kaba kirlerin gübre ve benzeri maddelerin
kazınması, toplanıp süpürülmesi işlemleri ile başlatılır. Sonra su ile
yıkama ve artık maddelerin yüzeyden sökülüp atılması işlemi yapılır.
Son yıkama suyuna deterjan veya sabun katılması yağlı kirlerin
sökülmesine yardımcı olur.
Kaba temizliği yapılan ve yıkanan bir
yüzey temiz görünümlüdür. Fakat bu yüzey üzerinde pek çok bakteri, küf
ve benzeri maddelerin bulunabileceği unutulmamalıdır.
Temizleme
işleminin ikinci aşamasında yüzeylerde bulunan mikroorganizmaların
öldürülme işlemleri yapılır. Bir ortamdaki virüs, bakteri, mantar ve
benzeri mikroorganizmaların sayıca azaltılıp zarar vermeyecek düzeye
indirilmesine dezenfeksiyon tüm olarak öldürülüp yok edilmelerine ise
sterilizasyon denir.
Kümeslerde dezenfeksiyon işlemlerinin iyi
ve periyodik bir şekilde yapılması yeterlidir. Kümesleri yaparken
kolayca temizlenecek şekilde yapılmasına özen gösterilmelidir. Kümes
tabanında su birikmemelidir. Tahta ve toprak zeminli kümeslerin
dezenfekte edilmesi çok zor veya imkansızdır. Suluk, yemlik ve
yuvalıkların temizliklerine özen gösterilmelidir.
SAĞLIK ve HASTALIK
Canlı
bir organizmanın yaşamı çeşitli sistemlerin düzenli ve uyumlu çalışması
sonucunda devam eder. Fizyolojik sınırları içerisinde canlının tüm
sistemlerinin düzenli ve uyumlu olmasına sağlık denir. Bu uyumu bozan
yada etkileyen bir sebebin canlı vücuduna girmesi sonucu oluşan duruma
da hastalık denir. Hastalık durumunun ortaya çıkması için en az bir
etkenin canlıyı mutlaka etkilemesi gereklidir.
HASTALIK ETKENLERİ
A- DIŞ ETKENLER
1- Fiziksel etkenler (çeşitli ışınlar, ısı, elektirik vb.)
2- Kimyasal etkenler (gazlar, zehirler, beslenme vb.)
3- Mekanik etkenler ( vurma, çarpma, boğulma vb.)
4- Biyolojik etkenler
a) Virüs
b) Bakteri
c) Mantar
d) Protozoon
e) Parazit (iç parazit, dış parazit)
B- İÇ ETKENLER
1- Hormonal
2- Metabolik
3- Genetik
Bunların dışında canlının bireysel duyarlılığı, bağışıklığı önemli rol oynar.
Hastalık canlının:
- Türüne
- Irkına
- Yaşına
- Cinsiyetine
- Bağışıklığına
- Çevresel etkilere bağlı olarak ta değişir.
C- ÇEVRESEL ETKİLER
1- İklim
2- Yerleşim
3- Barınak
4- Stres
5- İnsan
HASTALIKLARIN BULAŞMASI VE YAYILMASI
Mikroorganizmaların vücuda giriş yolları:
a) Sindirim sistemi yoluyla
b) Solunum sistemi yoluyla
c) Üreme sistemi yoluyla
d) Deri yoluyla
e) Göz-kulak yoluyla
f) Dolaşım sistemi yoluyla
g) Yumurta yoluyla
Mikroorganizmaların vücuttan çıkış yolları:
a) Deri yoluyla
b) Sindirim sistemi yoluyla
c) Solunum sistemi yoluyla
d) Üreme sistemi yoluyla
e) Salgılar yoluyla atılan bu hastalık etkenleri canlı ve cansız aracılarla veya insanlarla diğer canlılara bulaştırılır.
Bu etkenlerin taşınma ve bulaşma yolları:
- Kümes ekipmanları (yemlik, suluk, yuvalık vb.)
- Sinek, böcek, kemiriciler, keneler vb.
- İnsan
- Yem, su, gübre
- Tüyler
- Yabancı kuşlar
- Rüzgar
- Nakiller ile diğer canlıya taşınır bulaştırılır ve enfekte edilir.
GENEL KORUNMA ÖNLEMLERİ
1- Hastalıklı ve diğer kümeslerle temas kesilmelidir.
2- Hasta ve hastalıktan şüpheli hayvanlar acilen ayrılmalı mümkünse imha edilmelidir.
3- Kümese giriş çıkışlar kontrol edilmeli, yabancı kişiler ve kuşlar sokulmamalı, bilinmeyen yem verilmemelidir.
4- Çevrede hastalık görüldü ise kümes dezenfekte edilmeli dışarıdan insan-hayvan giriş çıkışları kontrol altına alınmalıdır.
5- Karantina tedbirleri uygulanmalı ve hastalık etkenleri uzak tutulmalıdır.
6- Mümkünse genç ve yaşlı hayvanlar ayrılmalıdır.
7- Kümeste havalandırma, ışık, rutubet, yemlik, yuvalık ve m2’ye düşen hayvan sayısı ayarlanmalıdır.
8- Hayvanların hastalıklara karşı dirençli bulundurulmaları ( aşılama) gerekir.
9- Hayvanlara ihtiyacı olan yem karmaları verilmeli, kesinlikle aç-susuz bırakılmamalıdır.
10-
Bilinçsiz ilaç kullanımından kaçınılmalı, hasta hayvanlar ayrılmalı ve
başka bir yerde tedavi edilmelidir. Ancak bazı hayvanlar kendileri
iyileşse bile hastalığı taşımaya ve yaymaya devam ederler. Böyle
hayvanlara taşıyıcı yada portör denir. O yüzden tedavi her zaman
geçerli ve ekonomik değildir.
Unutmayınız ki hasta hayvanlara
karşı bilinçsiz kullandığınız ilaçlar yarardan çok zarar getirmektedir.
Bugün bir çok mikroorganizma çoğu ilaca direnç kazanmıştır. Sağlığı
koruma tedavi etmekten daha kolay ve ucuzdur. Örneğin dişlerimizi her
gün fırçalayarak diş fırçası ve macunu maliyetine katlanıyoruz eğer bu
düşük maliyet ve cüzi zahmetten kaçınırsak tedavi etmek için çok daha
fazla acı, zahmet, masraf ve zaman kaybıyla karşılaşırız. Ve asla
dişleriniz eskisi gibi olmayacaktır. Aynen öyle güvercin
yetiştiriciliğinde de koruyucu bakım ve programları ihmal edilmemelidir.
Hazırlayan: Eren YAVUZ
Anasayfa