Seçilecek boğa adayları, sütçü yada kombine verimli ırklar için, ırk
özelliklerine göre belirlenen süt verimleri ortalamasından en az %70
daha fazla süt veren annelerden doğan yavrular arsından seçilir. Gerek
sütçü, gerek etçi, gerekse kombine verimli ırklarda boğa adayı olarak
seçilecek erkek buzağıların kendi ırklarının özelliklerini göstermesi
gerekmektedir. Yine boğa adayı olacak buzağılar; baba, anne ve
anneannelerinin süt verimleri, canlı ağırlıkları, hastalıklara
dayanıklılık durumları, güç doğumların görülme sıklığı ölçüsünde
araştırılır.
Önemli
bir nokta sürünüzün zayıf ve güçlü taraflarının tespit edilmesidir.
Örneğin süt verimi düşükse yüksek süt verimli boğaların seçimi, doğum
kanalı darlığına bağlı güç doğumlar fazla ise geniş arkalı (pelvisli)
boğaların seçilmesi gibi özellikler aranır. Buna göre boğanın belirli
özelliklerine belirli puanlama verilerek damızlık erkek danalarda genç
boğalardan seçim yapılır.
A) Cinsiyet Organlarının Muayenesi a) Fiziksel Muayene: Sperma almadan önce yapılır. İstenmeyen fiziksel karakterler yada anomaliler var ise boğa elden çıkarılır.
1.
Haya Kesesi (Skrotum) ve Hayanın (Testis) Muayenesi: Haya kesesinin
muayenesi ayakta tutulan hayvanın arkadan ve yandan gözle ve elle
yapılır. Pratik olarak, ısı şartları da göz önüne alınarak, arkadan
bakıldığında sarkık hayaya sahip hayvanların normal ölçüde olduğu
söylenebilir. Hayaları sarkık olmayıp, karın duvarına yakın yada
birleşmiş gibi görünen hayvanların hayalarının normalin dışında olduğu
göz önüne alınmalıdır. Ayrıca deri kalınlığı ve renk durumuna da
bakılır.
Hayalar
normal olarak yumuşak ve kaygan bir yapıya sahiptir. Çeşitli hastalık
hallerinde ve kalıtsal kusurlarda, hayaların kıvamı ve yapısı değişir
ve anormal sperma üretimi artar.
2.
Penis ve Penis Kılıfının (Prepusyumun) Muayenesi: Penis kılıfının
kıllanma durumu, rengi, büyüklüğü, konumu, iltihaplanması, akıntısı,
parazit ve mantar yönünden muayene edilir.
b)
Spermanın Değerlendirilmesi; Mümkünse veteriner hekime sperma muayenesi
yaptırılmalıdır. Böyle bir imkan yoksa ve her şeyi normal ise yaptığı
aşımlar ve gebe bıraktığı inek sayısına göre spermasının normal olup
olmadığı hakkında fikir sahibi olunabilir.
Yukarıdaki
bilgiler ışığında boğa adayı olarak ayrılmasına karar verilen erkek
buzağılardan kan alınarak veteriner kontrol ve araştırma
enstitülerinden bir tanesinde yetiştirme hastalıkları yönünden gerekli
muayeneler yaptırılır. Sonuçta hastalıksız olduğu anlaşılan hayvanların
gelişimi 18. Ay sonuna kadar izlenmeye devem edilir. 18 aylık yaşına
gelen hayvanlar aşağıda belirtilen muayenelerden geçirilir.
c)
Vücut Kondisyonu: Boğanın yeteri kadar güçlü kondisyona sahip olması
gerekir. Enerji vücutta yağ şeklinde depo edilmektedir. Dıştan görünen
ve kondisyon değerlendirilmesine tabii tutulan bölgelerde normal
düzeylerde yağlanma olması gerekmektedir. Aşırı Yağlı hayvanların döl
verimleri düşer ve kızgın ineğe atlama ve yüklenme hareketi zayıflar.
1.
Ayak, Bacak Ve Eklemler: Bir boğanın ayak,bacak ve eklemlerinin
sağlıklı ve normal olması, gerek hareketi gerekse aşım için gereklidir.
2. Gözler: Körlük yönünden muayenesi gerekmektedir.
3.
Pelvis (kalça kemiği) ölçüsü: Bazı saf ırklarda ergin boğalardaki
pelvis genişliği kalıtsal olması nedeniyle dikkat edilmesi gereken bir
özelliktir. Bir görüşe göre büyük pelvisli boğaların kızlarının büyük
pelvisli olacağı ve doğum güçlüğünün de azalacağı ileri sürülmektedir.
Genel bir kural olarak, büyük vücutlu ineklerin büyük pelvisli olacağı
ve daha ağır buzağı doğuracağıdır.
4.
Aşım İsteği: Boğanın sperma üretimine etki eden önemli bir faktördür.
Bu nedenle kaliteli sperma aşım isteği olan iyi olan boğalardan elde
edilir. Buna karşılık hem düşük sayıda hem de fazla sayıda aşım yapan
boğaların döl verimleri düşük olmaktadır.
Anasayfa