DAMIZLIK SEÇİMİ
DAMIZLIK DÜVE SEÇİMİ Düve seçimi, boğalarda olduğu gibi dış görünüşüne ve diğer
özelliklerine göre yapılır. Düvelerin dış görünüşünde istenen
özelliklerin olup olmadığı aranır.
Anasının verim, tip ve meme yapısı ile ilgili kayıtlarına bakılır. Dış yapıya göre yapılan değerlendirmede birden fazla düve var ise
yaşları dikkate alınarak, hepsinin bir arada değerlendirilmesi gerekir.
Değerlendirme işlemi çoğunlukla kişiden kişiye değişebilir. Bu nedenle
değerlendirme işleminin *****i tecrübe ve mukayese etmeye dayanır .
Değerlendirme yapılırken, düvede arayacağımız özellikleri bilmemiz gerekir. Tip özellikleri olarak;
sağrı
yüksekliği, vücut derinliği, sağrı eğimi, sağrı genişliği, kas
gelişimi, arka bacak yapısı, tırnak yapısı, genel sütçülük
karakterleri,ön göğüs genişliğine ait gelişme durumlarının istenen oranda olup olmadığı aranır.
Sağrı yüksekliği ,
Sağrısı yüksek düvelerin gelecekte genellikle derin ve uzun vücut
yapısına sahip olduğu görülür. Değerlendirirken hayvanın yaş ve ırkı
göz önüne alınmalıdır.
Şekil 1: Sağrı yüksekliğinin değerlendirilmesi.
Vücut derinliği, (şekil2)
son kaburganın hizasından, sırt ve karına kadar olan uzaklığa göre
değerlendirilir. Direnç ve yem yeme kapasitesi yönünden önemlidir.
Şekil 2-b'deki gibi orta derinlik istenir.
Şekil 2: Vücut derinliğinin değerlendirilmesi
Sağrı eğimi, (şekil3)
Şekilde görülen iki kemik çıkıntısı arasında varsayılan çizginin eğik
ya da yatay olmasına göre değerlendirilir. Bu çizgide yükselme
görülürse ileride güç doğumların olabileceği düşünülebilir. Kolay doğum
ve genel döl verimi bakımından şekil3-b ‘deki gibi, kuyruk sokumuna
doğru hafifçe alçalması istenir.
 | Resmin OrjinaL haLini Görmek için Burayı TıkLayınız.! |
Şekil 3: Sağrı eğiminin değerlendirilmesi
Sağrı genişliği, (şekil4)
Şekilde görülen iki kemik arasındaki uzaklığa göre ölçülür. Dar olması
durumunda doğum güçlükleri yaratabilmektedirler . Şekil 4-b'deki gibi
orta genişlikte olmaları istenir.
Şekil 4: Sağrı genişliğinin değerlendirilmesi
Kas gelişimi, hayvanın
genel olarak tüm kaslarının gelişme durumuna bakılır. Hayvanın bakım,
beslenme ve çevre şartlarından nasıl etkilendiğini yansıtır. Az olması
zayıflık, çok olması süt üretimi ve sürüde kalma süresi bakımından
istenmez.
Arka bacak yapısı, (şekil5)
arkadan ve yandan bakıldığında diz ekleminin ön kısmının açısının
genişe yakın olması gerekir. Açının dar ya da 180 derece olması, bacak
direncini azaltacağından verim düşmesine yol açar.
Şekil 5: Arka bacak yapısının değerlendirilmesi
Tırnak yapısı ,
(şekil6) yumuşak ökçelerin yerle olan yüksekliğinin çok yüksek ya da
dar olması istenmez. Ayrıca, tırnak uzunluğunun ve gelişiminin Şekil
6'daki gibi normal olması istenir.
Şekil 6: Tırnak yapısının değerlendirilmesi
Bunların dışında
ön göğüs genişliğine ve genel sütçülük özelliklerine bakılır.
Gerek damızlık boğa gerekse düve seçimi sürünün geleceğini etkileyeceği
için, dikkat edilmesi gereken bir konudur. Her ikisinde de
ıslah hedeflerinin iyi belirlenmesi, ne istediğimizin ve neye ihtiyacımızın olduğunun iyi bilinmesi gerekir .
Damızlık seçiminde tip özelliklerinin belirlenmesinde her ne kadar
kişisel değerlendirme yapılıyorsa da, buna uygun bir puanlama
geliştirildiği zaman seçim daha kolay ve sağlıklı olacaktır.
2-DAMIZLIK BOĞA SEÇİMİ Seçilecek boğa adayları; sütçü yada kombine verimli ırklar için, ırk
özelliklerine göre belirlenen ortalama süt verimleri ortalamasından en
az %70 daha fazla süt veren annelerden doğan yavrular arasından
seçilir. Gerek sütçü, gerek etçi, gerekse kombine verimli ırklarda boğa
adayı olarak seçilecek erkek buzağıların kendi ırk özelliklerini
göstermesi gerekmektedir. Yine boğa adayı olacak buzağılar; baba, anne
ve anneannelerinin süt verimleri, canlı ağırlıkları, hastalıklara
dayanıklılık durumları, güç doğumların görülme sıklığı ölçüsünde
araştırılır.
Önemli bir nokta, sürünüzün zayıf ve güçlü taraflarının tespit
edilmesidir. Örneğin, süt verimi düşükse, yüksek süt verimli boğaların
seçimi; doğum kanalı darlığına bağlı güç doğumlar fazla ise, geniş
arkalı (pelvisli) boğaların seçilmesi, gibi özellikler aranır. Buna
göre boğanın belirli özelliklerine belirli puanlar verilerek damızlık
erkek danalardan ya da genç boğalardan seçim yapılır.
CİNSİYET ORGANLARININ MUAYENESİ Fiziksel Muayene: Sperma almadan önce yapılır. İstenmeyen fiziksel karakterler ya da anomaliler var ise boğa elden çıkarılır.
1- Haya kesesi (Skrotum) ve hayanın (testis) muayenesi: Haya
kesesinin (skrotum) muayenesi ayakta tutulan hayvanın arkasından ve
yandan, gözle ve elle yapılır. Pratik olarak, ısı şartları da göz önüne
alınarak, arkadan bakıldığında sarkık hayaya sahip hayvanların normal
ölçülerde olduğu söylenebilir. Hayaları sarkık olmayıp, karın duvarına
yakın ya da birleşmiş gibi görünen hayvanların hayalarının normalin
dışında olduğu göz önüne alınmalıdır. Ayrıca deri kalınlığı ve renk
durumuna da bakılır.
Hayalar normal olarak yumuşak ve kaygan bir yapıya sahiptir. Çeşitli
hastalık hallerinde ve kalıtsal kusurlarda, hayaların kıvamı ve yapısı
değişir ve anormal sperma üretimi artar.
2- Kamış (penis) ve kamış kılıfının (prepusyumun) muayenesi: Kamış
kılıfının (prepusyumun) kıllanma durumu, rengi, büyüklüğü, konumu,
iltihaplanması, akıntısı, parazit ve mantar yönünden muayene edilir.
Spermanın değerlendirilmesi: Mümkünse
veteriner hekime sperma muayenesi yaptırılmalıdır. Böyle bir imkan
yoksa ve her şeyi normal ise yaptığı aşımlar ve gebe bıraktığı inek
sayısına göre spermasının normal olup olmadığı hakkında fikir sahibi
olunabilir.
Yukarıdaki bilgiler ışığında boğa adayı olarak ayrılmasına karar
verilen erkek buzağılardan kan alınarak veteriner kontrol ve araştırma
enstitülerinden bir tanesinde yetiştirme hastalıkları yönünden gerekli
muayeneler yaptırılır. Sonuçta hastalıksız olduğu anlaşılan hayvanların
gelişimi 18. ay sonuna kadar izlenmeye devam edilir. 18 aylık yaşa
gelen adaylar aşağıda belirtilen muayenelerden geçirilir.
VÜCUT KONDİSYONU Boğanın yeteri kadar güçlü kondisyona sahip olması gerekir. Enerji
vücutta yağ şeklinde depo edilmektedir. Dıştan görünen ve kondisyon
değerlendirmesine tabii tutulan bölgelerde normal düzeylerde yağlanma
olması gerekmektedir. Aşırı yağlı hayvanların döl verimleri düşer ve
kızgın ineğe atlama ve yüklenme hareketi zayıflar.
1- Ayak, bacak ve eklemler: Bir
boğanın ayak, bacak ve eklemlerinin sağlıklı ve normal olması, gerek
hareketi gerekse aşım için gereklidir. Bu nedenle bir anormalliğin
olmamasına dikkat edilmelidir.
2- Gözler: Körlük
yönünden muayene edilmesi gerekir. Bir gözü kör ise bakıcılar için
tehlikeli olabileceği gibi, aşım için atlayacağı inek içinde tehlikeli
olabilir.
3- Pelvis (kalça kemiği) ölçüsü: Bazı
saf ırklarda ergin boğalardaki pelvis genişliği kalıtsal olması
nedeniyle dikkat edilmesi gereken bir özelliktir. Bir görüşe göre büyük
pelvisli boğaların kızlarının da büyük pelvisli olacağı ve doğum
güçlüğünün de azalacağı ileri sürülmektedir. Genel bir kural, büyük
vücutlu ineklerin, büyük pelvisli olacağı ve daha ağır buzağı
doğuracağıdır.
4- Aşım isteği: Boğanın
sperma üretimine etki eden önemli bir faktördür. Bu nedenle kaliteli
sperma aşım isteği iyi olan boğalardan elde edilir. Buna karşılık, hem
düşük sayıda hem de fazla sayıda aşım yapan boğaların döl verimleri
düşük olmaktadır.
Yukarıda anlatılan muayeneler sonucunda, boğa olarak kullanılmalarına
karar verilen hayvanların yılda iki kez, yetiştirme hastalıkları
yönünden muayeneleri ve testleri yapılmalıdır.
Ayrıca, sürüde birden çok boğa bulunması durumunda, üstün duruma geçen
boğaların daha çok yavruları olduğu görülmüştür. Bu boğanın döl
veriminin düşükse, sürünün döl verimi de düşük olacaktır. Diğer önemli
bir nokta ise değişik yaş gruplarının bir arada tutulması durumunda,
güçlü boğalar üstün duruma geçerken, yaşça küçük ve zayıf boğalar pasif
kalmaktadır. Bu nedenle ergin, iki ve daha yaşlı boğaların karışık
halde tutulmaması, aşım isteği yönünden uygun olur.
Anasayfa 
