AÇIKTA BESİCİLİK

AÇIKTA BESİCİLİK


Ülkemizde geçmiş dönemlerde çok güzel ahırlar yapıldı. Ancak
yetiştiricilerimiz bütün sermayelerini ahıra harcayınca içine hayvan
koyacak, yem ve benzeri üretim giderlerini karşılayacak paraları
olmadığından, o güzel ahırlarımızın önemli bir kısmı boş kaldı ve
üretim yapamadık.
Ülkemizde genellikle kapalı tip barınaklar yapılmaktadır. Sığır
besiciliğinde, karlı olabilmek için sabit yatırım tutarının mümkün
olduğu kadar düşük seviyede tutulması gereklidir. Sabit yatırım
maliyetleri olarak binalar, yem deposu, yem hazırlama ünitesi,
hayvanların bulunacağı saha, alet ve ekipmanları sayabiliriz. Tüm bu
yatırımlar, besiciliğin başlangıcında, sermayenin önemli bir kısmının
harcanması demektir. Bu da bizim için gerekli olan işletme sermayesinin
küçülmesine yol açmaktadır.
Tüm bu sabit yatırımları hallettiğimizi varsayalım. Sırada, bakım,
beslenme ve bunlar için gerekli işgücü bulunmaktadır. Kapalı
sistemlerde yemleme, sulama, gübrenin atılması, hayvanın bağlı
tutulması gibi işlerde daha fazla işçilik gerektirmektedir. Huysuz
hayvanlardan dolayı bakıcıların yaralanma riski de bulunmaktadır. Oysa,
açık sistemde hayvan serbest olduğu için, günlük olarak sadece yem
verilmektedir.

Açık
sistemde en çok korkulan, kışın soğuklarında hayvanın hastalanmasıdır.
Oysa, vahşi hayvanların, kış koşullarında açıkta yaşayabildiği
düşünülürse, bu kaygının yersiz olduğu anlaşılır. Ayrıca, bugün
dünyada, açıkta besicilik rahatlıkla yapılmakta ve -17 derecede bile
yeterli canlı ağırlık artışı sağlandığı bildirilmektedir.
Kapalı
sistem ahırlarda, yeterince havalandırma sağlanamaması, altlarının
ıslak olması gibi nedenlerden dolayı, daha çok hayvan hastalanmaktadır.
Açık sistemde hayvan serbest olduğundan, yeterince yem yer ve su içer.
Havalandırma ve gübre atma problemi yoktur, hayvanların korunması için
sundurma ve gölgeliklerin kullanılması gibi avantajlı yönleri de
bulunmaktadır. Unutulmamalıdır ki emek harcamadıkça, hiçbir şey
kusursuz değildir. Çalışmak ve sabretmek, başarı ve kazancı
getirecektir.
Açıkta besicilik yapmaya karar verdikten sonra, düşünülmesi ve planlanması gerekli unsurları şöyle sıralayabiliriz:

* Kuruluş Yerinin Seçimi,
* Hayvan Başına Düşen Alanın Hesabı,
* Yemlik,
* Suluk,
* Gölgelik,
* Sundurma,
* Padok ve Bölme (Çitler),
* Hayvan Yakalama Yeri,
* Hayvan İndirme Ve Bindirme Rampası,
* Yem Depoları,
* Gübrelik,
* Silaj ve Posa Çukurlarıdır.

YER SEÇİMİ:


Besi açıkta yapılacağı için yağmur, kar sürekli açık olan ahırın içine
yağacaktır. Buna idrar ve gübreyi de eklersek çok miktarda çamur
olabileceği anlaşılmaktadır. Bunu önlemek için arazinin güneye meyilli ve toprak geçirgenliğinin yüksek olması suyun
birikmesini azaltacaktır. Bu arazinin engebeli olması ya da küçük
tepeciklerin bulunmasına da dikkat edilmelidir. Bu tepelerde daha az
çamur olacağı için, hayvanlar buraları hem dinlenmek hem de yemlik ve
suluklara gitmek için kullanacaktır. Soğuk ve sert rüzgarlara karşı
korumalı arazilerin seçimi yararlı olacaktır. Bu özelliklere sahip
araziler bulunması yatırım masraflarının azalması demektir. Bulunmaması
durumunda, umutsuzluğa düşmeyip, mevcut araziye bu özellikleri
kazandıracağız. Bunun için, arazideki suyun uzaklaştırılması sağlanıp,
tepecikler oluşturulacak; rüzgar, yağmur, kar ve güneşe karşılık
sundurma ve gölgelikler yapılacaktır. Bunlara ilaveten hayvan başına
düşen alanı biraz daha büyüteceğiz..
Tüm işletmelerde olduğu gibi yol, su ve elektriğe yakın olması açık sistem içinde yararlı olacaktır.
Bu bilgilerin ışığı altında, meyilli, içme suyuna sahip, ulaşımı kolay
ve az yağış alan bölgeler yurdumuzda her yerde mevcuttur. Ancak yağışın
fazla olması ve arazi yapısından dolayı Karadeniz bölgesinde yapmak
biraz daha zor gözükmektedir.

HAYVAN BAŞINA DÜŞEN ALANIN HESAP EDİLMESİ


Hayvan başına alan hesap edilirken, arazi eğimli, yağış miktarı ve
toprak yapısı göz önüne alınmalıdır. Sundurma ve gölgeliğe göre de
gerekli alanlar şöyle hesap edilmektedir:

1- Gölgelikli, tabii zeminli açıkta besi yerleri için gölgelikli alan dahil hayvan başına 12 m 2 'dir.
2- Sundurmalı, tabii zeminli açıkta besi yerleri için hayvan başına
sundurma altı 2 m 2 , padok 10 m 2 'dir. Yemlik ve yem yolu hariçtir.
3- Sundurmalı, beton zeminli açık besi yerlerinde, sundurma altı 2 m 2 , padok 2 m 2 'dir. Yemlik ve yem yolu hariçtir.
4- Kapalı sistem düşünülürse, yemlik ve yem yolu hariç hayvan başına 2.5 m 2' dir.
Bu ölçüler normal şartlar içindir. Duruma göre ölçüler büyütülebilir. Bu ölçülere göre gerekli alan hesap edilebilir.

YEMLİKLER


Yemlikler ahşap, beton, ahşap-beton yapılabilir. Yemlikler, hayvanın
rahatlıkla yem yiyebileceği ve temizliğinin yapılabileceği şekilde
düşünülmelidir. Ön kısmında, idrar ve gübrenin de ilave edilmesinden
dolayı, yağışlı havalarda çok miktarda çamur oluşmaktadır. Bunu önlemek
amacıyla yemliğin önüne, 3 m genişliğinde ve 10 cm yüksekliğinde % 4-6
eğimli beton bir alanın yapılması çamur oluşumunu azaltacaktır.
Yemlik boyu hayvan başına 50 cm önerilmektedir. Eğer önünde devamlı yem
bulunursa, 20-25 cm'ye kadar düşürmek mümkündür. Yağışlı havalarda
yemlerin ıslanmaması için, yemliğin üstünün kapatılması fayda
sağlayacaktır. Yemlik içi, temizliği ve yemin rahatça yenebilmesi
açısından, Şekil 2'de gösterildiği gibi ya da benzer şekillerde
yapılabilir.

SULUKLAR


Suluklar hayvanların rahatlıkla içebileceği yerlere yerleştirilmelidir.
Çeşitli tip ve yapıda sulukların olmasına rağmen, betondan ya da
paslanmaz metalden yapılan şamandıralı suluklar değişik çevre
şartlarında daha kullanılışlıdır. Suluklar, zemine dökülen sular
işletme dışına akacak şekilde yerleştirmeli ya da gerekli önlemler
alınmalıdır.
Şamandıralı suluklar, sürekli dolu olmaları nedeniyle ihtiyacı
karşılayabilmektedir . Sulukların 50 x 150 cm boyutlarında olması
yeterli bulunmaktadır. Suluk etrafına 10 cm yükseklik ve 2 m genişlikte
beton yapılması rahatça su içmesi ve suyu kirletmemesi yönünden uygun
olacaktır.

GÖLGELİK


Hayvanları sıcaktan korumak amacıyla yapılmaktadır. Gölgelik
yapılırken, hayvan başına 2.5 m 2 gölgelik alanı ve 3 m yüksekliği
olacak şekilde düşünülmelidir. Gezinti yerinin ortasına yapılırsa her
iki tarafından da hayvanlar yararlanabilir. Yapım malzemesi olarak,
ahşap, demir vb. uygun ve ucuz malzemelerle yapılabilir.

SUNDURMA


Açık sistem besicilikte, hayvanların dinlenmek, yağmur, kar ve
rüzgardan korunmak için en çok kullandıkları bölümü oluşturmaktadır.
Basitçe, üstü kapalı, kuzeyi duvarla çevrili ve tabanı beton olabilen
yarı açık bir kısımdır.
Hayvanları rüzgardan korumak ve güneşten yararlanmak için yönü güneye
bakmalıdır. Güneşin içeri daha çok girmesi için eni fazla geniş
olmamalı ve çatı eğimi ona göre düşünülmelidir. Rüzgara karşı, kuzey
yönüne duvar ve yapılmalıdır. Yazın sundurma altının serin olması için
birkaç tane de pencere yapılmasında fayda bulunmaktadır. Masrafı
azaltmak amacıyla, sundurmanın yan taraflarının açık olması önerilmekle
birlikte, duvar yapılması kışın rüzgara karşı hayvanları daha iyi
korumaktadır.
Sundurma, hayvan başına 2 m 2 taban alanı, 2.30 m arka yüksekliği ve çatı eğimine göre ön yüksekliği belirlenerek yapılabilir.

PADOK VE BÖLME ÇİTLERİ


Çitleri, hayvanı belirli alanda tutmasını sağlayan, tel, örgü tel,
demir, ahşap vb. malzemeden yapılabilen ve duvar yerine geçen yapılar
diye tanımlayabiliriz. Açık besi yerlerinde padok çevreleri ve iç
bölmeler; kapalı ahırlarda ise bölme etrafları çitle çevrilebilir.
Çitin yüksekliği hayvanın boyuna göre ayarlanabildiği gibi, 1.30 m
yeterli görülmektedir. Hayvanın bir bölmeden diğerine geçmesini ya da
dışarı çıkmasını önleyecek şekilde ikili, üçlü hatta dörtlü sıra
halinde yapılabilir.
Çit malzemesi olarak, ucuz, kolay bulunabilir ve dayanıklı her türlü
malzemeden yapılabilir. Fakat, genelde demir boru, ahşap, alüminyum,
çelik halat, prefabrik elemanlar şeklindeki malzemeler çit yapım
amacıyla daha çok kullanılmaktadır.


HAYVAN YAKALAMA YERİ


Açık beside hayvanlar serbest halde dolaştıklarından, aşı, ilaç,
tartım, satmak vb. nedenlerde dolayı yakalanmaları zor olmaktadır.
Hayvanın yakalanması için, padok içinde ve dışında hayvan yakalama
yerinin yapılması gereklidir.
Hayvan yakalama yeri, 2.5 m uzunluğunda, giriş kısmı 1.20 m, çıkış
kısmı 90 cm ölçülerindeki bir yer yeterli olmaktadır. Bu kısmın
çıkışına hayvan tartmak için bir kantar yerleştirilebilir.

HAYVAN İNDİRME VE BİNDİRME RAMPASI


Hayvanı herhangi bir arabaya bindirmek ya da indirmek için rampa
yapılmasında yarar vardır. Rampanın yüksekliğinin kamyon kasa
yüksekliğine göre yapılmasının yanı sıra, taşınabilir olması
kullanımını kolaylaştırır.
Rampada, hayvanın çıkabileceği bir eğimin olması ve hayvanın düşmesini engelleyecek bir korkulukların bulunması gereklidir.


YARDIMCI TESİSLER


Yemlerle ilgili kısımları içermektedir. Kapasite ya da büyüklükleri, hayvan sayılarına göre ayarlanabilir.

1- Yem hazırlama yeri :
İşletmenin uygun bir yerine yapılabilmekle birlikte, yem dağıtmanın
kolay olabileceği bir yere yapılması, zeminin beton olması, yarı açık
bir şekilde olması ihtiyacımızı karşılayabilecektir.

2- Kesif yem deposu : Kesif yemlerin depolanacağı beton zeminli kapalı ya da yarı açık bir kısmın olması gereklidir.

3- Kaba yem deposu: Saman, yonca vb. kaba yemlerin konabileceği uygun yerler yapılmalıdır.

4- Silaj ve posa çukurları: Posa
için hayvan başına bir dönem için 1.5 m3, silaj için bunun iki katı
çukur hesap edilmelidir. Çukurların zeminleri beton ve duvarları
betonarme yapılmalıdır. Çukurlar yerüstü ve yer altı şeklinde
yapılabilir. Yerüstünde silaj ve posa için duvar yapılmayabilir. Buna
karşılık iyi sıkıştırıp hava alması önlenmelidir.

GÜBRE ÇUKURU

Tabii zeminli açık besilerde gübre devamlı temizlenmediğinden, gübre
çukuruna ihtiyaç duyulmaz. Bunun dışında kalan diğer tiplerde gübrenin
dolunca boşaltılması gerekmektedir. Bunun için toprak zeminli bir
çukurun yapılması ihtiyacı karşılayabilecektir.


AÇIK BESİ YERİNDE VERİMLİLİĞİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER


1- Çevre sıcaklığı: Yüksek
enerjili dane yemle beslenen hayvanlar, sıcaklığın -17 0 C'ye düştüğü
günlerde bile yeteri miktarda kilo alırlar. Yazın yüksek sıcaklıklar
gelişmeyi düşürür. Bu nedenle gölgelik yapılmalıdır.

2- Rutubet: Havanın
yüksek oranda rutubetli olması yem yemeyi, dolaysıyla gelişmeyi
azaltır. Rutubetin düşük olması tozlanmaya yol açar. Tozlanma ise
akciğer hastalıklarına neden olmaktadır. Böyle durumlarda çevreyi
ıslatmak tozlanmayı azaltacaktır.

3- Yem ve Su: Besideki
hayvanlar yoğun yemle yemlendiği için, su ihtiyaçları yüksek
olmaktadır. Mevsimlere göre bu ihtiyaç artmakta ya da azalmaktadır.
Günde 1-2 defa vermek yeterli olmayabilir. Susuz kalan hayvanın yem
tüketimi düşer. Sonuçta kilo alması yavaşlar. Oysa, önünde sürekli su
bulunan hayvanlar ihtiyaç duydukları zaman su içebileceklerdir. Pratik
olarak 25 hayvan için 300 cm 2 yüzey yeterlidir. Kış aylarında
sulukların donmaması için özel önlem alınması unutulmamalıdır.

4- Rüzgar Kıran: Kışın
hayvanların aynı yerde toplanıp çamurlanmaya neden olması, yazın da
hava hareketlerini önlemesi nedeniyle önerilmemektedir.

5- Işık: Işıklandırmaya gerek olmamakla birlikte, geceleri hayvanları görebilecek ışığın olmasında yarar bulunmaktadır.

6- Çamur: Kilo
almayı yavaşlatır. Dolaysıyla besi süresini uzatarak maliyetlerin
artmasına yol açar. Bu nedenle çamur sorununu halletmek gereklidir.
Suyun çeşitli yöntemlerle topraktan uzaklaştırılması durumunda çamur
oluşumu azalacaktır. Hayvanlar genellikle yemlik ve suluk etrafında
çokça durduklarından, buralarda çamur daha çok olmaktadır. Yemliklerden
arkaya doğru % 4-6 eğimli beton yapılması çamurlaşmayı azaltacaktır.
Çamur oluşumunu azaltmak için, belirli eğimlerle tümsekler
oluşturmaktır. Bu tümseklerden geçen hayvan beton kısmı bulunan
yemliğe, suluğa ya da sundurmaya gidecektir.

7- Yemlikler: Hayvanın
beslenmesi ve işçilik yönünden önemlidir. En ucuz ahşaptan mal
edilebilir. Taşınması ve temizliği kolaydır. Fakat, betonlara göre daha
az dayanıklıdır. Beton yemlikler, Şekil 2'deki gibi yapılabilir. Yem
servis yolu beton ise, burası da yemlik olarak kullanılabilir. Çitin
alt kısmı 25-30 cm yüksekliğinde tahta perde ile kapatılır. Böylece
yeme gübre karışması önlenmiş olur. Servis yoluna da sap balyaları
dizilerek, yemin dağılması önlenebilir.


GEREKLİ EKİPMANLAR


Bu gün işçiliği azaltmak ve daha hızlı iş yapabilmek amacıyla çeşitli
makineler geliştirilmiştir. İmkanlar ölçüsünde alınmasına karar
verilirse, nelerin gerekli olabileceği maddeler halinde verilmiştir:
1- Yem hazırlamada kullanılan makineler.
2- Yem ham maddelerini dağıtan ve karıştıran makineler.
3- Hayvanlara içme suyu sağlayan cihazlar.
4- Taşıyıcı ve yükleyiciler.
AÇIK BESİ SİSTEMİNDE UYGULANMASI GEREKLİ BESLENME YÖNTEMİ


Besi yapmak için uygun hayvanI seçip beslemeye başlayacağımız zaman,
ilk önce ne kadar süre ile besleyeceğimize karar vermemiz gereklidir.
Daha sonra başlangıç canlı ağırlıklarını öğrenmek için tüm hayvanları
tartmalıyız. Böylece, besi sonuna kadar ne kadar canlı ağırlık elde
etmemiz gerektiğini tahmin edeceğiz. Sonuçta, besiciliğin karlı olması
için, belirlenen sürede, hedeflenen canlı ağırlığa ulaşılıp
ulaşılmadığı belirlenecektir. Örneğin, besiye alınacak hayvan 200 kg
canlı ağırlıkta olsun ve 8 ayda 500 kg ulaşılması hedefleniyorsa;

Günlük canlı ağırlık artışı ortalama (kg) = Besi sonu canlı ağırlık - Besi başı canlı ağırlık
Besi süresi (gün)


500 kg - 200 kg
Günlük canlı ağırlık artışı ortalama (kg) = __________________
240 gün
300
Günlük canlı ağırlık artışı ortalama (kg) = _______
240

Günlük canlı ağırlık artışı ortalama (kg) = 1.250 kg

Hayvan günlük ortalama 1250 gr canlı ağırlık artışı sağlarsa, 8 ayda
500 kg canlı ağırlığa ulaşacak demektir. Burada dikkat edilmesi gereken
önemli bir nokta vardır. Besi süresini hesap ederken hayvanın günlük
canlı ağırlık artışının, ırk kapasitesinin üstüne çıkmaması gereklidir.
Aksi halde, hiçbir zaman istenen canlı ağırlığa ulaşılamaz. Örneğin,
yerli ırk sığırlarla yapılan beside günlük 2000 gr canlı ağırlık artışı
düşünülerek besi yapılmaya çalışılırsa, sonuç başarısız olur. Besi
hayvanların bu kabiliyetleri veteriner hekim ya da zooteknist ziraat
mühendislerinden öğrenilebilir.
Besi kesif yemle yapılırsa başarılı olunabilir. Çünkü ancak bu yöntemle
günlük en az 1000 gr canlı ağırlık kazancı sağlanabilir.
Hayvanlar taşınırken, 1 m 2 yere 2.5 dana, 1.5 m 2 yere 1 sığır hesap
edilir. Yol firesini azaltmak için, nakliye sırasında, bir miktar kuru
ot ve su verilmelidir. İşletmeye gelen hayvanlar tartılıp, aşı ve
ilaçlamaları yapılmalıdır.