DİYARBAKIR’IN YEREL GÜVERCİN IRKLARI
Araştırmamızın
başında Diyarbakır’da bir çok güvercin ırkı yetiştirildiğini
belirtmiştik. Burada sadece “Diyarbakır Güvercinleri” adı ile bilinen
yerel güvercin ırkı üzerinde duracağız. Birbirinden farklı özelliklere
sahip “Diyarbakır Güvercinleri” 4 ayrı ırk altında toplanmaktadır. Bu
ırklar, Göğsüak, Ketme, Kızılbaş ve İçağlı olarak adlandırılmaktadır.
Bu güvercinler, ülke genelinde de fazla tanınmadığı gibi dünya üzerinde
hiçbir yerde bulunmamaktadır.
Diyarbakır dışında Diyarbakır’a
komşu illerde az olarak bulunmaktadır. İstanbul’da oturan bazı
Diyarbakırlıların götürmesi sonucu İstanbul kuş pazarlarında da nadiren
rastlanmaktadır. Bu güvercinlerden bazı örneklerin önceki dönemlerde
Diyarbakır’dan alınarak Irak, İran, Suriye ve Lübnan gibi ülkelere
götürüldüğü bilinmektedir. Ancak bu ülkelerde ırkın orijinal
özellikleri korunamamış ve çeşitli melez formlar ortaya çıkmıştır. Bu
ülkelerde bugün bu kuşlara pek rastlandığı söylenemez. Diyarbakır
güvercin ırklarından bazı örneklerin Ankara Hayvanat Bahçesi’nde
bulunan güvercin teşhir bölümlerine getirildikleri bilinmektedir. Hatta
Diyarbakır cinsi adı ile kayıtlara geçen bu güvercinlerden bugün Ankara
Hayvanat Bahçesinde bir tane bile bulunmamaktadır. Ne yazık ki
Diyarbakır güvercinleri de kendi ırklarımıza sahip çıkamamamızın güzel
birer örneğidirler.
Diyarbakır güvercinlerinin eski dönemlerden
beri özelliklerinin titizlikle korunduğu bilinmektedir. Ancak son
dönemlerde bu hassasiyet azalmış ve Diyarbakır ırklarının birbirleri
ile yanlış şekilde kırılmaları sonucu ırkın standartlarına uygun
olmayan biçimde kuşlar yaygınlaşmıştır. Günümüzde Diyarbakır
güvercinlerinin özelliklerini belli oranlarda yitirdiklerini söylemek
yanlış olmaz sanırım. Ancak hala ırkın orijinal yapısına uygun kuşlar
bulunmaktadır ve bu kuşlar sahipleri tarafından adeta bir antika eşya
gibi korunmaktadırlar. Bu kuşların değerleri bugün para ile
ölçülemeyecek kadar fazladır.
Diyarbakır güvercinleri bir form
güvercinidir. Uçuş için yetiştirilmezler. Uçurulduklarında daireler
çizerek toplu halde kısa süre ile uçup konarlar. Bu güvercinlerde asıl
aranan nitelikler, kuşun renk ve fiziksel özelliklerinin istenilen
şekilde olmasıdır. Diyarbakır güvercinlerinde her ırkın ayrı bir renk
ve fiziksel yapısı bulunmaktadır.
Diyarbakır güvercinleri, yavru
verimliliği açısından sorunlu kuşlardır. Kolay üretilip yavru
alınabilen bir tarzları yoktur. Kendine özgü yuvalarda ve başka
ırklarla karışık olarak bulunmaksızın yetiştirildiklerinde, verimlilik
artmaktadır. Ayrıca yuva koşullarının her türlü stres etmenlerinden
arındırılması olumlu sonuçlar vermektedir. Soyunun gittikçe azalmasında
yavru verimliliğinin düşük olması önemli bir etkendir.
Diyarbakır
güvercinleri hakkında 1938 ve 1942 yılları arasında yaptığı
araştırmalar ile bizlere çok değerli bilgiler veren, Diyarbakırlı
araştırmacı yazar Şevket Beysanoğlu ile 1960’lı yıllarda yaptığı
çalışmaları bizlere aktaran Diyarbakırlı eski kuşçulardan Yüksek Ziraat
Mühendisi Esat Sezai Cemiloğlu, Diyarbakır güvercinlerinin
standartlarını çıkartmışlardır. Unutulmaması gereken önemli bir nokta
kendisinde bulunması gereken özelliklerden birinden yoksun bulunan
güvercinin, ciddi bir değer kaybına uğradığıdır. Bu araştırmacıların
yazdıkları ve bu güvercinlerden bazılarını bugün Ankara’da yetiştiren
değerli yetiştiricilerimizden yakın arkadaşım Zeki Güleröz’den aldığım
sözlü bilgiler ışığında, Diyarbakır ırkına ait güvercinlerin bütün
çeşitlerini aşağıda tanıtmaya çalışacağım.
Diyarbakır
ilimiz geçmişi prehistorik ( tarih öncesi ) dönemlere kadar uzanan çok
eski bir yerleşim birimidir. Bu topraklar üzerinde bir çok uygarlık
gelip geçmiştir. Bölgedeki güvercin kültürü de en az bu uygarlıklar
kadar eskidir. 1515 yılında Osmanlı devleti topraklarına katılan
Diyarbakır’ın bir güvercin başkenti olduğunu söylemek sanırım yanlış
olmaz. Diyarbakır’da çok çeşitli güvercin ırkları yetiştirilmektedir.
Bu
araştırma kapsamında üzerinde duracağımız güvercinler, Diyarbakır’ın
kendine özgü ırkıdır. Gerçekten de Diyarbakır’da, Osmanlı döneminden
beri titizlikle ıslah edilen ve genel olarak “ Diyarbakır Güvercinleri
” adı ile bilinen yerel bir güvercin ırkı bulunmaktadır. Bu ırkın bugün
Diyarbakır ve yakın çevresi dışında, ülke genelinde fazlası ile
bilindiğini ve tanındığını söyleyemeyiz. Daha çok yerel olarak
yetiştirilen bu güvercinlerin günümüzde sayıları ve yetiştiricileri
hızla azalmaktadır. Bu anlamda nesli tehlike altında olan bir
ırkımızdır ve korunması gerekmektedir. Ülkemiz genelinde bile yeterince
tanıtımı yapılamamış bu güvercinlerin, dünya ırkları içersinde hak
ettiği yeri alması en büyük dileğimizdir.
Birbirinden farklı
özelliklere sahip “Diyarbakır Güvercinleri” 4 ayrı ırk altında
toplanmaktadır. Bu ırklar, Göğsüak, Ketme, Kızılbaş ve İçağlı olarak
adlandırılmaktadır. Her grubun içinde ise, 6 ayrı renk kombinasyonu yer
almaktadır. Sadece Kızılbaş ırkının 5 renk çeşidi bulunmaktadır. Renk
çeşitleri ile birlikte Diyarbakır ırklarının toplam birey sayısı 23
tanedir. Bu araştırma içinde Diyarbakır ırklarının bütün bireyleri ile
ilgili bilgiler verilecektir.
Anasayfa 
