Türkiye'de Denizli dışında pek
çok bölgede dolapçılara dönek denildiğini biliniyor, ancak Denizli'de
dolapçı ve dönek kesin olarak ayrılmaktadır.Bu ayırım Denizli'li
yetiştiriciler tarafından uzun yıllardır yapılmakta ve
isimlendirilmektedir.
Dolapçı ırkını karşılaştırmalarla tanıtmak gerekirse yapıları
itibariyle Dönekler ile hava oyunları itibariyle Kelebekler ile
karşılaştırmak gerekir.
Döneklere oranla kısa boylu, kısa bacaklı fakat basık yapılı
döneklere oranla dik duruşludur. Hemen her renkte görülebilen
dolapçılarda gaga renkleri kuşun renk yapısına göre değişir. Ayrıca,
örneğin siyah bir dolapçıda hem beyaz hem siyah gaga rengine
rastlanılabilir.Yabani (sarı) dahil her çeşit göz rengi
bulunabilir.Erkekler daima kanatlarını kuyruk üzerinde taşırken
dişilerde kuyruk altında taşıyanlara rastlayabilirsiniz.14 tel (bazen
16) kuyruk sayısına sahip dolapçılarda kuyruk düzeni aranılan bir
özelliktir.Irk olarak kuyruküstü yağ bezesi olmayanların daha iyi
netice vereceğine inanılır.Hastalıklara açık döneklere oranla çok daha
sağlıklı olan dolapçılar yine döneklere oranla daha iyi bakıcıdırlar.
Dolapçı Denizli'de grup uçucusudur. Yine grup olarak uçurulan
Azmanların biraz üzerinde veya kısmen içinde uçarlar. Grup yalnız
dolapçılardan oluşuyorsa kümes üzerinden ayrılmayan bir düzenle biraz
dağılarak hızla yükselirler. Azmanlar gibi birbirlerine çok yanaşık
uçmadıkları gibi Kelebeklere oranla havada çok fazla dağılmazlar.Kanat
atışları döneklerden daha serttir.Döneklerde görülen pırıltıya aşırı
duyarlılık dolapçılarda pek görülmez. Kumru, yabani güvercin veya başka
kümeslerden verilen pırıltılar dolapçıyı kolay kolay şaşırtmaz. Öyle ki
Denizli'de 15-20 km. mesafeden yarışma amacıyla bırakılarak
denenmektedirler. Akıllı nesiller Denizli'li kuşçular tarafından sıkıca
takip edilmektedir. Bunun bir sebebi her akşam üzeri grupların havada
birbirleriyle karıştırılmasıdır. Oyun kaabiliyeti ne kadar ideal olursa
olsun iyi bir dolapçı aynı zamanda kümesine sadık olmalıdır.
Dolapçı ne kadar yüksekte olursa olsun kümesinden pırıltıyı
gördüğünde derhal yıkılır. Burun üzeri kanatları tam açık spiraller
çizerek hızla kümesinin bulunduğu noktaya dalar.Spiraller ne kadar dar
ve hızlı olursa o kadar beğenilir ve seri dolap olarak
adlandırılır.Geniş spiraller çizen ve yavaş alçalanlara fırtıkçı adı
verilir, beğenilmezler.Dönekte görülen bir kaç metrelik kesintisiz
pervane dönüşü dolapçıda görülmez. Kelebek dalışından çok daha seri ve
hızlı bir dalışla alçalır. Bilindiği gibi dönek kanatlarını toplayarak
veya hafifçe aralayarak bir kaç metre boyunca düz bir hatta hızla
fırıldak gibi döner ve belli bir açı veya yükseklik ister. Dolapçı
spiralleri takip eder, açı veya yükseklik seçimi yapmaz.Döneklerle
melezler dönmeye yakın oyunlar yapsa da dönüyor sayılmazlar.
Sakin yaratılılışlı döneklere oranla daha ürkek olan dolapçıların
yavruları uçuşa alıştırma esnasında kollanmalıdır. Gruplar eşliğinde
alıştırılmaya başlatılan yavrular çok çabuk uyum kazanırlar.Başka
filolarla çarpışmaya girmeden bir kaç tecrübe geçiren yavru daha sonra
güvenilir bir uçucu olacaktır.
En beğenilen renkleri sütbeyaz,yamalı,çil ve akkuyruklardır.
Döneklere has akbaş-akkuyruk renklerine çokça rastlanılır.Son yıllarda
Denizli'de görülen tepelileri Yugoslav kuşları ile
melezlenmiştir.Bacaklarında tozluk veya paça bulunmaz.
Osmanlı Devletinin balkanları fethiyle beraber varlıklı Türk
ailelerinin anadolu üzerinden Dönek ırkını beraberlerinde
götürdüklerini biliyoruz. Bu gün hala balkan ülkelerinde en iyi dönek
yetiştiricileri yaşlı Türklerdir.Çeşitli kaynaklarda bu bilgiler yer
almaktadır. Cumhuriyetimizin kurulışundan sonra mübadele yıllarında
tekrar geriye dönen Türk aileleri dönek ırkını yanlarında geri
getirmişlerdir. Denizli'ye döneklerin getirilişinin bu yolla olduğu
bilinmekle beraber dolapçıların çok daha önceleri güvercinliklerde
bulundukları bilinen ve söylenen bir gerçektir. En büyük olasılık bu
iki ırk uzun yıllar ayrı kalan akrabalardır.
ARAŞTIRAN VE DERLEYEN
İSKENDER DAMGACI
Anasayfa 
