Makale sahibi: Gregory S.Taylor
Çeviren:kayıp balıkOWERFLOW'UNUZU VERİMLİ VE GÜVENLİ BİR ŞEKİLDE DİZAYN ETMEK
Bu
bölümde overflow dizaynı ve yerleşiminin optimize edilmesini ve
sumplarla ilgili karşılaşılan birtakım problemleri ele alıp,
karşılaşılabilecek bU problemlere potansiyel çözüm önerileri sunacağım.
Bu makaleden önce Bölüm 1 ve Bölüm 2’nin okunmuş olması gerekmez, ama
yine de okunması yerinde olur. Bölüm 1, sumpın tanıtımı, yararlı
yönlerini ve temel mekanizmasını kapsamakta; Bölüm 2 ise sump dizaynı,
boyutları, biçimi ve malzemeleri ile ilgili bilgiler vermektedir.
OverflowBütün
overflow’lar, tanktan suyu çeken dik bir boruya (bazen drenaj borusu da
denir.) sahiptir.Aslında düzgün biçimde yerleştirilmiş basit bir boru
da overflow olarak kullanılabilir.
Bu
basit taşırma borusunun en büyük dezavantajı, göreceli olarak gürültülü
olması ve kamufle edilmesinin zor olmasıdır. Bu sebeplerden dolayı
taşırma borusunun etrafına bir “kutu” yerleştirme fikri ortaya
çıkmıştır. Böyle bir kutunun birkaç dolaylı etkisi de vardır. İlki, ana
tanktaki su yüzeyinden, daha ince bir tabakanın alınarak sump’a su
gönderilmesidir. Bu durum, bir çok açıdan tercih edilir. Akvaryumlarda,
zamanla su yüzeyinde gaz alışverişini ve ışık geçişini azaltan bir
organik film tabakası oluşur. Özellikle tuzlu su akvaryumlarında
bunların ikisi de çok önemlidir. Çekilen suyun kalınlığı ne kadar düşük
olursa, oluşan bu filmin tank suyunun yüzeyinden uzaklaştırılması da o
kadar başarılı olacaktır. İkinci olarak, overflow’a akan suyun
kalınlığı azaldıkça oluşacak gürültü de o oranda azalacaktır. Örneğin,
evde musluğunuzu açtıkça musluktan akan suyun miktarı artmakta,
dolayısıyla çıkan gürültü de buna bağlı olarak artmaktadır. Son olarak,
taşma borusunun etrafına yerleştirilecek bir kutu, boruyu izole bir
alanda tutmakta, dolayısıyla herhangi bir arıza veya bakım durumunda
tüm tankı boşaltmadan müdahale etme olanağını sağlamaktadır.Overflow’un
içerisindeki borunun yüksekliğini belirlemek oldukça önemlidir. Boru
gereğinden kısa olursa overflow’a akan su oldukça fazla ses
çıkaracaktır. Öte yandan eğer su seviyesi yüksek olursa taşma tehlikesi
ortaya çıkacaktır. En güzel çözüm, değişik yükseklikler deneyerek sesin
kabul edilebilir sınırlar içerisinde olduğu en düşük yüksekliği
kullanmaktır.
Birçok kişi overflow’un içerisine PVC boruyu drenaj
borusu olarak yerleştirirken yapıştırıcı kullanmaktadır. Israrla bunun
tersini öneririm.. Bütün parçalar zaten akvaryumun içinde kaldığı için
küçük bir sızıntı problem olmayacak; parçaları yapıştırıcı kullanmadan
birleştirmek, herhangi bir problemde veya düzen değişiminde müdahale
etme şansı verecektir.
Overflow’un yerleşimi, büyük oranda tankın büyüklüğü, tankın konumu ve akvaryumun delinmiş kısmının pozisyonuna bağlıdır.
İdeal
bir overflow kutusu, tankın boyunu kaplayacak ve dolayısıyla mümkün
olabilecek en fazla lineer akışı sağlayacaktır. Bu senaryo, kutuya çok
ince bir film halinde büyük miktarda suyun akmasına sebep olacaktır. Bu
teknik, bu tarz bir overflow’a uygun büyüklükte yerlerin ayrılabildiği
büyük ölçekli gösteri akvaryumlarında sıklıkla kullanılır. Tipik bir ev
akvaryumunda ise hobici bu kadar büyük bir hacmi overflow’a feda
etmekten kaçınmakta ve dolayısıyla overflow için ideal olandan daha az
hacim ayırmaktadır.
Aşağıdaki linke tıklarsanız ideal owerflow büyüklüğünüzü ve taşırma deliği çapını hesaplayabilirsiniz.
http://reefcentral.com/calc/drain.php (
çevirmen notu: ölçü bürümleri farklı olduğundan gireceğiniz rakam galon
cinsinden saatteki taşma miktarı olmalıdır,çıkan sonuç da inch olarak
büyüklüğü verecektir.)Buradaki “Linear Inches (Lineer
inç)” kavramı, overflow’un üst kenarlarının toplam uzunluğunu ifade
etmektedir. Örneğin bir köşe overflow’u arka camdan içe doğru 6 inch ve
yan camdan yine içe doğru 6 inch olacak şekilde yerleştirilmişse, bu
durumda 12 lineer inchlik bir overflow’dan söz edilir. Eğer bunun
aynısından bir tane de diğer köşede mevcut ise, bu durumda 24 lineer
inchlik bir overflow söz konusudur.
Duvar önüne yerleştirilmiş ve ön
ve yanlarından izlenebilen tipik bir tank için standart overflow’lar,
ya bir arka köşede tek overflow, ya da her iki köşede birer overflow
olacak şekilde yerleştirilebilir . Tankta iki adet overflow bulunması,
hem daha fazla lineer taşma alanı oluştuğundan, hem de çoklu drenaj
oluşturduğu için daha iyi sonuç verir. Çoklu drenaj, daha büyük hacimde
su ile başa çıkılabileceğinden ve bunu daha verimli ve sessiz bir
biçimde yapabileceğinden dolayı daha kullanışlıdır. Bir başka sebep ise
taşmaya karşı önlem alınmış olunmasıdır. Eğer yabancı bir cisim bir
çekişi tıkarsa, diğer overflow’dan su çekişi devam edeceğinden taşma
sorunu yaşanmaz. Sadece bir noktadan su çekişi olduğu durumda herhangi
bir sebeple su çekişi durduğunda tanktan su taşması kaçınılmaz
olacaktır. Çift su çekişi ile ise, özellikle bunlar doğru bir biçimde
boyutlandırılmışsa, su taşması tehlikesi daha az olacaktır. Ben
şiddetle çoklu drenajı öneririm.
Tipik
bir konfigürasyonda “standart” overflow yerleşimleri, görüntüyle ilgili
kaygılardan dolayı idealden oldukça uzaktır. Tanka yandan bakıldığında
overflow açıkça görülebilir bir biçimdedir, ki bu durum elde edilmek
istenen görüntüyle ters düşer. Görüntü açısından daha tatmin edici bir
çözüm, overflow’u arka camın ortasına yerleştirmek olabilir. Bu çözüm,
tankın köşelerini de kullanılabilir hale getirmekten öte overflow’un
varlığını gizleme şansı yaratır. Böyle bir konfigürasyon çoğunlukla
daha fazla lineer akış sağlayacaktır. Dezavantajı ise alışılmışın
dışında bir yere delik delme ve overflow yerleştirme işi çıkarmasıdır.
Şahsen, eğer göze alınabiliyorsa, overflow’u bu şekilde yerleştirmenin
harcanacak ekstra para ve zamana değdiğini düşünüyorum.
Taşırma Deliği Yerleşimi ve Büyüklüğü
Genel
olarak söylemek gerekirse, taşırma deliği ne kadar büyük olursa işler o
kadar kolay olacaktır. Akmakta olan suyun gürültü seviyesini belirleyen
iki özellik vardır. Birincisi suyun hızı, ikincisi ise suya karışmış
olan hava kabarcıklarının miktarıdır. Daha büyük taşırma deliği
kullanıldığında bu ikisinin değerleri düşer, bu da daha sessiz çalışan
bir sistem anlamına gelir. Bu yazının daha önceki kısımlarında
bansedilen hesaplayıcı, uygun taşırma deliği boyutunu da
hesaplamaktadır.
Eğer bir yerine iki taşırma deliği
düşünülüyorsa, hesaplayıcının verdiği sonucu basitçe ikiye bölmek
yanlış olur. Çünkü, örneğin bir adet 2”’lik borunun kesit alanı 3.14
inçkare iken, 2 adet 1”lik drenaj borusunun toplam kesit alanı sadece
1.57 inçkaredir. Başka bir deyişle, 2 adet 1”lik boru, bir adet 2”lik
borunun taşıyacağı miktarda suyu taşıyamaz. Drenaj borusu
hesaplayıcısının verdiği sonucu 2 adet borunun kullanılacağı duruma
uyarlayarak boru çaplarını doğru olarak veren basit formül şöyle
olmalıdır:
d. sqrt((((d / 2)^2 * pi) / 2) / pi) * 2
(çevirmen notu:anladığım kadarıyla formülde d2= "d1'in karesi/2" nin karekökü" olarak ifade edilmiş)Bu
formülde d1, tek drenaj borulu sistemdeki drenaj borusu çapını; d2, iki
drenaj borusu kullanılacağı durumdaki her bir boru çapını
göstermektedir.
Eğer tank hazır delikli değilse ve tanka taşırma
deliği delmek gerekecekse unutulmaması gereken bir nokta, delme
noktasının bütün ekipman rahtlıkla oturacak şekilde doğru yere
delinmesi gerektiğidir. Bu yüzden önce ekipmanın alınması, delik
yerinin doğru olarak belirlenmesi ve delme işleminin ondan sonra
yapılması daha akılcı olacaktır. Aksi takdirde geri dönülemez
durumların ortaya çıkması olasıdır.
Owerflow'un bir balık tuzağı olması nasıl önlenir?Canlıların
overflow’a ve de sump’a her zaman girebilme riski mevcuttur. Genellikle
bunun farkına varılmayabilir.. Hatta bazı balıklar overflow’a olan su
akışını bulundukları tankın bir özelliği sayarak o bölgede yüzme ve
suyu takip etme davranışı gösterebilirler. Balıklar bunu eğlenceli
buluyor olsalar bile birtakım sebeplerden dolayı bu durum önlenmelidir.
En büyük sebep, hiç kuşkusuz, bu durumun canlılara zarar
verebileceğidir. Çoğunlukla –eğer sağlam olarak ulaşabilirlerse-
overflow’da veya sump’ta bir süre yaşamaya devam edeceklerdir. Ancak
yüksek su akışının olduğu filtre bölümünde yakalanmış ölü bir balık,
bir günden daha kısa bir zamanda bile çürüyüp sadece iskelet olarak
kalabilir. Bu da tankta ani amonyak yükselmesine yol açar. Sump’a sağ
olarak ulaşmaları durumunda bile tehlike geçmiş değildir, eğer
yaklaşırlarsa kolaylıkla pompa girişine sıkışıp kalabilirler, bu da
haliyle ölü bir balık ve tıkanmış bir pompa demektir. Bir başka risk
ise tanktaki herhangi bir canlının drenaj tesisatına sıkışarak
tıkanmaya yol açması, dolayısıyla tankın taşarak su basmasına yol
açması ve sump’ın boşalması riskidir. Bir santrifüj pompa kendisini
soğutacak su olmadan kuru olarak çalıştığında, bobinleri eritecek,
hatta yangın çıkaracak sıcaklıklara ulaşabilir. Tesisatın büyüklüğüne
ve tasarımına bağlı olarak bir tek salyangoz bile buna sebep olabilir.
İstenmeyen
bu durumlarla karşılaşmamak için alınabilecek en iyi önlem, bu makalede
daha önce de anlatıldığı gibi, overflow’a akan su katmanının mümkün
olduğunca ince tutulmasıdır. Bu önlem, tanktaki canlıların su
tesisatına kaçmaması için alınabilecek en iyi önlemdir,bunun yanısıra
plastik bir tel örgü de bu amaçla kullanılabilir.
İyi
bir ön hazırlık ile akvaryumunuza bağlanmış bir sump’la ilgili
yaşanacak problemlerin üstesinden gelmek zor değildir. Uygulamaya
geçmeden önce belli başlı noktalar üzerinde etraflıca düşünmek için
vakit ayırın, daha iyi ve doğru sonuçlara kendiniz ulaşacaksınız
Anasayfa 
