Çoğu kişi zekanın düşünme yeteneği ile alakalı bir özellik olduğunu düşünür. Bazıları daha da ileri giderek zekayı problem çözme yeteneği olarak görür. Çoğunluk ise zeki köpeğin komutları en iyi şekilde yerine getiren köpek olduğu konusunda hem fikirdir. Onlar için zeka eğitilebilirliktir.
1950'lerde genetik ve köpek davranışı üzerine yapılan bir araştırmada Dr. John Scott ve John Fuller Beagle, Cocker Spaniel, Basenci, Shetland Çoban Köpeği ve Fob Terrierlerden oluşan beş safkan ve onların melezlerinin davranışlarını 12 yıl boyunca değerlendirdi. Bu çalışmanın bulguları bazı çok önemli sonuçlar ortaya çıkardı. Bu ırkların her biri verilen davranışta farklı beceri düzeyi sergiledi.
Büyük bir labirent kullanılarak yapılan testte Fob Terrier ve Shetlandlar basta düşük puanlar alırken Beagle ve Basenciler büyük basari kazandı. Beagle'larin üstün olusunun ana nedeni gerçekte küçük avların bulunmasında önemli bir özellik olan çevrelerini süratle keşfetme yeteneklerinden gelmekteydi. Basenciler tamamen farklı bir nedenden dolayı Beagle'larla ayni yüksek basariyi elde ediyordu. Basenciler etrafı araştırmada Beaglelar kadar etkili olmasa da bulmacayı çözmede görsel yeteneklerini kullanmışlardı.
Normal olarak Beagle ve Basencilerin Fob Terrier ve Shetlandlardan daha akilli olduğu sonucu çıkabilir ki bu değerlendirme yanlıştır. Arastirma Fob Terrier ve Shetlandlarin tekrar sonucu kısa sürede öğrenerek problem çözebilme yeteneğine sahip olduklarını göstermiştir. Beaglelarin labirent problemlerini daha hızlı çözmeleri onların daha zeki olduğu anlamına gelmemelidir. Tutarlılık arandığında Beaglerlar en arka sıralara düşmektedir.
Araştırmadan çıkarılacak en doğru değerlendirme bu ırkların birbirlerinden daha az ye da daha fazla zeki olmadıklarıdır. Çünkü hepsi genetik olarak farklı beceriler gerektiren görevleri yerine getirmek için programlanmışlardır.
İnsanla yakın ilişki içinde çalışan pek çok av (tazılar hariç) ve çoban köpeğinin (sürü muhafızları hariç) eğitilebilirlik düzeyi, üretildikleri görevin bağımsız karar verme gereksinimi nedeniyle terrier, spitz irklari ve iri sürü bekçilerininkiyle kıyaslandığında zekanın gerçek göstergesi olarak algılanabilir. Oysa kim bir terrierin zekasından şüphe edebilir? İri sürü bekçilerinin (Pirene Dağ Köpeği, Kuvasz, Kangal vs) ani kurt saldırılarına karsı çobanının müdahalesini beklemeden inisiyatif kullanması eğitimlerini güçleştiren bağımsız bir keskin zeka göstergesi değil midir?
Model köpeğiniz bir Golden Retriever ye da bir Doberman ise tanımadan başka bir ırka sahip olmanız onların gerçek zihinsel potansiyelini değerlendirememeniz anlamına gelebilir. Değerlendirmeniz her ne olursa olsun çamaşır makinesini sizin için boşaltmasa da her köpek güvenilir ve terbiyeli bir dost olacak şekilde eğitilebilir.