KOYUNCULUKTA DAMIZLIK SEÇİMİ
Sürüde verimi yüksek olan hayvanları barındırırsak, kaliteli bir sürü olur. Böylece, karlı bir hayvancılık gerçekleşir.
O halde yetiştirici ister az verimli yerli ırk, ister yüksek verimli
kültür ırk veya bunların arasında melez koyun yetiştirsin, mutlaka
kullanacağı hayvanların en iyilerini işletmesinde bulundurmalıdır.
Bunun için, verimi yüksek hayvanları bilmek, tanımak gerekir. Yani,
damızlık hayvanı seçebilmek gerekir. Nasıl olmalı damızlık koyun? Yaşı,
başı, kaşı-gözü nasıl olmalı? Ne zaman sürüye alınmalı, ne zaman
sürüden atılmalı?
Bu dersin içinde damızlık seçimi ile ilgili pek çok teknik bilgi, bulacaksınız.
DAMIZLIK SEÇİMİ NE DEMEKTİR? Damızlık seçimi yüksek verimli koyunları sürüde tutup, işe yaramayanları sürüden ayırmak demektir.
Sürüye damızlık olarak katılan toklular; doğumda, sütten kesimde,
kırkım mevsiminde ve koç katımında olmak üzere hedefe göre yılda en az
4 kez damızlık seçimine tabi tutulmalıdır.
DAMIZLIK SEÇİMİ NE DEMEK DEĞİLDİR? Koyun yetiştiriciliğinde hedef en az masrafla fazla ürün elde etmektir.
Ülkemizde yıl içinde üretilen bütün dişiler, damızlık olarak sürüye
alınırlar, buna karşılık kısırlar, sakatlar, çok yaşlılar, verimsizler
tek veya çift memesi körler sürüden çıkarılırlar. İşte bu damızlık
seçimi değildir.
Yetiştirici burada masraf yapmadan geliri arttırmak istemektedir, bunu
da koyun başına verimi arttırmakla değil, sürüdeki koyun sayısını
çoğaltarak sağlayacağını düşünmektedir. Bunun sonucu olarak da köy
ortak malı mera ve otlaklarda aşırı otlatılmaktadır.
Resim 13: Merinos damızlık koyunlar
Elimizdeki bütün dişi toklular sürüye katılır ve verimlerine göre en
iyileri sürüde tutulup diğerleri ayrılmazsa, sürü büyür, masraf artar
ve verimleri azalır. Yaşlı hayvanların çeşitli sebeplerle sürüden
ayrılması damızlık seçimi değil, ayıklamadır. Ayıklama ile döl
veriminde artış sağlanamaz. Öyle ise, damızlık koyun şudur.
- Vücudu düzgün, kusursuz
- Kendi ırkının özelliklerini taşıyan
- Yüksek verimli
- Hastalıksız ve uzun ömürlü
- Döl verimi yüksektir
DAMIZLIK SEÇİMİ NEDEN ÖNEMLİDİR? Koyundan et, süt ve yün elde edilir. Hangisine ağırlık verilecek ise,
ona göre koyun ırkı kullanmalıdır. Tabii, üç ürün de aynı derecede
yüksek olamaz. Ama hiç değilse ikisi bakımından yüksek verim sağlayan
koyunlarla üretim yapmalıyız.
Ayrıca, bir hayvanda bazı ürünler çok iyi olabilir. Fakat bu
özelliklerin tamamının bu koyunun kuzularında görülmesi beklenemez. Bu
durumu her tecrübeli yetiştirici bilir. Tersine olarak bazen orta
kaliteli hayvanların da çok iyi kaliteli döl verdiği görülmüştür.
Öyleyse damızlık seçiminin esas hedefi, koyun sürüsünde en üstün
hayvanları bularak bunları uygun şekilde çiftleştirmektir. Böylece
üstün yeteneklerin döllere geçmesini sağlamaktır.
DAMIZLIK NASIL SEÇİLİR? Koyunların dış görünüşlerinde değişiklikler çok fazladır. Bundan dolayı
dış görünüşe bakarak damızlık hakkında hüküm vererek çok defa büyük
yanlışlıklara sebep olunmaktadır.
Diğer hayvan türlerinde olduğu gibi koyunlarda da damızlık seçimi yöntemleri genellikle iki grup altında toplanır.
A-Dış yapıya bakılarak
B-Verim kayıtlarından yararlanılarak
A-DIŞ YAPI ÖZELLİKLERİNE BAKARAK DAMIZLIK SEÇİMİ Dış yapı özelliklerinden yararlanılarak yapılan damızlık seçimi,
koyunculukta uzun yıllardan beri uygulanan ve hala da yaygın olarak
başvurulan bir yöntemdir. Bu yöntemle başarılı bir damızlık seçimi için
bazı genel kurallara uymak gerekir. Bunlar:
Resim 14: Damızlık koyun
DAMIZLIK KOYUNLAR SAĞLAM BÜNYELİ OLMALIDIR! Üzerinde durulan verim yönü ne olursa olsun, damızlık olacak
hayvanların sağlam bir bünyeye sahip olmaları istenir. Sağlam bünyeden
kasıt, hayvanın organlarının karşılıklı uyum ve denge ile
çalışmalarıyla, dış etkilere ve çevre faktörlerine karşı
dayanıklılığıdır. Sağlam bünyeli hayvanların derileri sağlam ve elastik
bir yapıdadır. Ayrıca sağlam bünyeli hayvanlar, hareketleri normal,
bakışları canlı ve gözleri parlak olur.
Beden yapısı: İyi gelişmiş geniş ve derin olmalı. Sütçü koyunlarda ön kısmından, arka
kısmın daha geniş olması iyidir. Etçilerde, köşeleri yuvarlak
dikdörtgen şekildedir.
a) Deri: Yapağı;
koyunların önemli bir ürünü olması ve derinin yapağıyı büyüten kısmı
olması nedeniyle koyunda diğer hayvanlara göre daha büyük önem taşır.
Doğal olarak derinin kendiside ekonomik yarar sağlayan önemli bir
üründür. Deri; ırk, besleme, yaş ve sağlık durumlarının etkisiyle
kalın, ince, sıkı yada gevşek olabilir.
Sağlam ve sağlıklı hayvanlarda deri pembe renklidir. Hasta yada uzun
süre yetersiz beslenen hayvanlarda ise deri soluk veya mavimsi
görünümlü olur.
Derinin yapısını etkileyen önemli bir faktörde yaştır. Genç hayvanların
derisi yaşlı hayvanlara göre daha ince ve gevşektir. Aynı ırk
içerisinde olmak şartıyla, dişi hayvanların derisi erkeklere göre daha
incedir. Sert iklim koşullarında yaşayan hayvanlarda deri, sıcak
iklimdekilere göre daha kalın ve kuvvetli olarak gelişmektedir.
b) Kemik Yapısı: Süt
verimi yönünden geliştirilmiş koyunlarda kemikler ince ve özellikle
yuvarlak kemikler uzuncadır. Koçlarda kemiklerin sağlam ve kalınca
olması istenir ise de bu konuda aşırılığa kaçmamalıdır. Aksi halde kaba
ve kalın kemikli hayvanlarda yemden yararlanma yeteneği düşer.
Yapağı koyunlarında kemikler iyi gelişmiş ve kalındır. Bu ırklar geç geliştikleri için kemiklerde uzun olur.
Et verimi yönünden geliştirilen ırkların erken gelişme yeteneğinde
olması, bu ırkların daha iyi besleme şartlarında bulundurulması gibi
nedenlerle, uzun kemiklerin kıkırdak dokularında büyüme erkenden
bittiği için kemikler kısa ve hafif olur. Etçi koyunlarda kemiklerin
inceliği ayrıca istenen bir özelliktir. Böylece karkasta kemik oranı
düşeceği için karkasın kalitesi, buna bağlı olarak da fiyatı yükselir.
c) Baş: Başın
yapısı ırk, verim yönü, cinsiyet gibi faktörlere bağlı olarak değişir.
Ancak büyük ve kaba görünümlü bir baş, genelde hayvanda kemik yapısının
da kabalığının belirtisi sayılmaktadır.
Sütçü koyunlarda baş uzunca, ince ve kuru yapılıdır. Et verimi yönünden
geliştirilmiş ırklarda ise baş zarif ve burun ucuna doğru daralır.
Verim yönü ne olursa olsun başın ağır ve kaba olması istenmez. Aşırı
uzun ve dar olan baş yapısı da bünyenin zayıflığını göstermesi
bakımından bu tür yapıya sahip hayvanlar damızlık olarak
kullanılmamalıdır.
Başın yapısından cinsiyet ayırt edilebilir. Koçlarda baş, dişilere göre
daha kısa ve geniştir. Fakat sütçü ırkların koçlarında baş yapısının
dişiye benzemesi de fazla yadırganmamalıdır.
Resim 15: Koyunların başı kusursuz olmalıdır. d) Boyun: Süt
tipi koyunlarda boyun etçi koyunlara göre daha uzuncadır. Sütçü
koyunlarda boyunda et ve yağ az geliştiğinden boyun yassı dar ve daha
az derindir. Erken gelişen etçi koyunlarda ise boyun, kısa, kalın, bol
etli ve yağlıdır. Aşırı uzun ve ince boyun yapısı bütün koyunlar için
bünye zayıflığının bir belirtisidir.
Koyunlarda boyunun normal olarak üst kısmının düz bir hat oluşturacak
şekilde sırta geçmesi, omuza ve göğüse geçişinde tedrici genişleme ile
olması da bünyesel yönden bir kusur olarak değerlendirilir.
e) Boynuz: Genel
olarak koçlar boynuzlu ve koyunlar boynuzsuzdur. Örneğin yapağı tipi
merinoslar böyledir. Fakat et merinoslarında her iki cinsiyette
boynuzsuzdur. Yerli koyunlarda da bu durum çok değişiktir. Yönetim ve
bakım kolaylığı yönünden boynuzsuzluk arzu edilir.
f) Kulaklar: Kulakların
yapısı koyunların bünyeleri hakkında önemli bir bilgi kaynağıdır. Kalın
ve sıkı derili kulaklar bünyenin sağlam, kas gelişiminin iyi, kemik
yapısının kuvvetli ve yapağı miktarının bol olduğunu belirtir. Dişi
koyunlarda kulaklar erkeklere göre daha ince ve zariftir. Süt tipi
koyunlarda kulaklar daha büyük ve sarkık olurlar.
g) Sırt-bel-sağrı: Sırt,
göğüs ve karın boşluğunda bulunan çeşitli organların yükünü çeken
önemli bir vücut bölümüdür. Sırtın düz ve sağlam olması gereklidir. Kas
gelişimi iyi olmayan ve çukurlaşmış bir sırt istenmez, hele genç
hayvanlar için önemli bir kusur sayılır. Fazla yavru vermiş yaşlı
koyunlarda sırt hattı biraz çöküntü yapmış olabilir. Aşırı dar ve
keskin bir sırt yetiştirme yönü ne olursa olsun kusur sayılır.
En iyi kalite et bel bölümünde bulunduğu için, etçi tiplerde bu vücut
bölümü ile sağrı arasında bağlantı görevi gördüğünden belin düz,
kuvvetli ve bol etli olması istenir.
Sağrının uzun, geniş ve bol etli olması istenir. Ayrıca doğum için iyi
gelişmiş bir sağrı istenir. Sağrı hattı düşük olmamalı ve sağrı önden
arkaya doğru fazla daralmamalıdır. Aşırı düşük sağrı kusur sayılır.
Sağrının iskelet yapısını; leğen (hafsala) kemiği, kısmen uyluk
kemikleri ve üstten kalça kemiği bağlantısı meydana getirir. Sağrı
genişliği bu üç noktadan ölçülür.
h) Göğüs: Tipik
etçi ırkların göğüs hacmi sütçü ve yapağıcılara göre daha azdır. Etçi
koyunlarda göğüs ayrıca öne doğru dar, et ve yağ tabakalarıyla kaplı
bir çıkıntı yapar. Bu nedenle ön göğüs genişliği etçi ırklarda daha
fazladır.
Sütçü koyunlarda ise göğüs uzun ve daha dardır. Zaten sütçü ırklarda da
göğüsün yeterli genişlikte olması istenir. Aksine durum, yani kürekler
arkasında boğum yapacak şekilde aşırı göğüs darlığı bütün verim yönleri
için bünyesel bir kusur sayılır.
Koyunlarda göğüsün uzun geniş ve derin olması burada yerleşen yürek,
akciğer gibi önemli organlara fazlaca yer sağlanması bakımından büyük
önem taşımaktadır.
ı) Karın: Karın
bir çok organları içinde saklar. Karın alt çizgisi düz olmalı ve
sarkıklık göstermemelidir. Çok yaşlı koyunlarda biraz sarkıklık
görülebilir. Süt tipi koyunlarda karının arka kısmı memelere doğru
genişlemiştir. Böylece iyi gelişmiş bir meme yapısı meydana gelir.
Gençliğinde fazla hacimli kaba yemlerle beslenen hayvanlarda karın
sarkık olur. Sarkık karın özellikle damızlık olarak seçilecek hayvanlar
için kusur sayılır.
i) Meme: Koyunlarda süt bezleri
iki ayrı parçadan oluşur ve iki ayrı meme ucu bulunur. Süt tipi
koyunlarda meme büyüklüğü ve memelerin yapılış şekli süt verimi
yönünden önemlidir. Memelerin dış görünüşü ve büyüklüğünden başka
bezsel özellikte de olması istenir. Meme başlarının birbirleriyle uyum
içinde olması ve meme başlarının kör olmaması istenir. Sağlıklı meme,
hem süt üretimi için hem de yavruların beslenmesi için önemlidir.
Resim 16: Memeler sağlıklı ve büyük olmalıdır. j) Bacaklar ve tırnaklar: Bacaklar
tipe ve ırka göre vücudu kolay taşıyabilecek kuvvette olmalıdır.
Koyunlar genellikle uzun yürüme zorunda olan bir mera hayvanı olduğu
düşünülürse, bacakların sağlam yapılı, düzgün duruşlu olması gerektiği
anlaşılır.
Etçi koyunlarda arka butların dolgun ve aralarının daha geniş olması
gerekir. Böylece üstte yeter genişlikte bir sağrı meydana gelir ve bol
et toplar. Ayrıca ön bacaklarda, özellikle omuz ve kolda et toplanması
istenir. Yapağı tipi ve süt tipi koyunlarda bacaklar daha uzun ve kuru
olurlar.
Düzenli duruşlu koyunlarda önden ve arkadan bakıldığında ön ve arka bacakların birbirini örter şekilde durması gerekir.
Diğer hayvanlarda olduğu gibi koyunlarda da fıçı bacaklılık ve inek
bacaklılıkta kusur sayılır. Baldırın ayak bileğinden inciğe geçişi düze
yakın bir hat şeklinde olursa ve buradaki açı çok açık ise dik
bacaklılık meydana gelir. Bu durum ise koyunlarda duruş bozuklukları
arasında sayılır. Zira bu durum adımın kısa olmasına neden olur ve
dolayısıyla dik bacaklı hayvanlar uzun yol yürümede güçlük çekerler.
Uzun süre meraya çıkmayan hayvanların tırnakları uza***** hayvanın
hareketini güçleştirir ve duruş bozukluklarına neden olabilir. Ayrıca,
özellikle erkek hayvanların arka ayak tırnaklarının uzaması aşımda
büyük güçlükler meydana getirir. Bu durum kusur sayılmaz, tırnaklar
kesilerek olumsuzluk ortadan kaldırılmış olur. Koyunlarda yürüyüş ve
durum bozukluklarına sebebiyet verebilecek şekilde tırnaklar dar, dik
ve eğri olmamalıdır. Aksi halde damızlık seçiminde kusur sayılır.
KOYUNLAR IRK, TİP YADA VERİM YÖNÜNDEN İSTENİLEN ÖZELLİKLERİ TAŞIMALIDIR!
Dış yapı özelliklerine göre yapılacak damızlık seçiminde seçilecek
koyunlar, ırkının veya tipinin özelliklerini tümüyle taşımalıdır.
Türkiye'mizin değişik coğrafi özellikler göstermesi bakımından yöremize
uygun çalışacağımız koyun tipinin özelliklerini iyi bilmemiz ve
seçeceğimiz hayvanların bu özellikleri taşıyıp taşımadığını kontrol
etmemiz gerekmektedir.
İşletmede et verimi daha büyük önem taşıyorsa, damızlık seçiminde et
verim özelliklerine daha fazla önem verilmelidir. Bu nedenle de
damızlık seçecek kişi veya kişilerin et, süt ve yapağı gibi verimleri
belirtmeye yarayan dış yapı özelliklerini bilmesi lazımdır.
Et-yapağı üretimine uygun yapı Günümüzün ekonomik şartları genel olarak tek taraflı koyun yetiştiriciliğini karlı olmaktan uzaklaştırmıştır.
Etçi verim özelliklerine uygun yapıyı büyük ölçüde bünye ile ilgili
bölümde açıklamış olmakla birlikte, özetlemek gerekirse damızlık olacak
etçi koyunda mümkün olduğu kadar büyük, derin, geniş ve dolgun bir
vücut yapısı gözlenmelidir. Baş kısa ve geniş, boyun kısa ve kalın
olmalıdır. Göğüsün geniş, derin ve kaburgaların mümkün olduğu kadar
dışa dönük olması istenir. Bol et veren sırt, bel ve sağrının düz bir
hat oluşturması ve olabildiğince geniş olması istenen etçi
özelliklerindendir.
Resim 17: Etçi koyunlar büyük, derin, geniş ve dolgun bir vücut yapısına sahip olmalıdır. Bacaklar kısa fakat sağlam, mümkün olduğu kadar kemiklerin ince olması
istenir. Derinin sağlam, esnek ve pembe renkli olması istenir.
Yapağı özelliklerine de dikkat edilecekse, yapağının eşit boyda,
yeterli incelik ve sıklıkta olması, karın altının yapağıyla örtülü
bulunmasına özen gösterilmelidir.
Süt üretimine uygun yapı Sütçü koyunlarda kemikler ince, boyun uzun, vücut yüksek ve uzundur.
Göğüs, derinliği fazla olmakla birlikte arkaya doğru uza***** geniş bir
boşluk oluşturacak şekilde geliştirilmiştir. Sağrı, uzun ve arka
bacakları arası büyükçe bir memeye yer verecek şekilde geniş olmalıdır.
Karın nispeten gelişmiş, memeler yeter büyüklükte ve bezel meme
özelliğindedir. Böyle memeler süt üreten bezleri fazla içerdiği için
elle yakalandığı zaman taneli bir yapı hissedilir. Ayrıca sütle dolu
olduğu zaman gergin ve dolgun olan bezel memeler sağıldıktan sonra
pörsür. Meme başlarının kolayca sağıma imkan verecek şekilde iyi
gelişmiş, yeter büyüklükte ve hafifçe yanlara doğru yönelik durmalıdır.
Sütçü koyunlarda but dolgunluğu az, sırt hattı aşırı olmamak şartı ile
sivrice olmalıdır. Sütçü koyunlarda baş; kuru, asil ve zarif yapılı
olmalıdır. Süt verimleriyle tanınmış ırklar, boynuzsuz yada küçük ve
zarif boynuzludurlar. Kulaklarında büyük ve nispeten sarkık olduğu
bilinmektedir.
DAMIZLIK OLACAK HAYVANLAR KENDİ CİNSİYET ÖZELLİKLERİNİ TAM OLARAK GÖSTERMELERİ GEREKİR!
Erkek görünümlü bir dişi yada dişi görünümlü bir erkek hiçbir zaman iyi
damızlık olmaz. Dişilerin döl verimini dış görünüşlerinden
yararlanılarak belirlemek hemen hemen imkansızdır. Erkek damızlıklarda
ise her iki testisin aynı büyüklükte ve iyi gelişmiş olması gereklidir.
Bilindiği gibi koçun yumurtaları ne kadar büyükse dölleme kabiliyetleri
de o derece iyidir.
B-VERİM KAYITLARINA BAKILARAK YAPILACAK DAMIZLIK SEÇİMİ
Dış yapıya bakarak yapılan damızlık seçimindeki başarı, üzerinde
durulan verim ve bu verimin dış görünüşten anlaşılmasındaki isabete
bağlıdır. Yapağı verim özellikleri dış yapıdan anlaşılabilirse de, süt
verimi ve döl verimi gibi kabiliyetleri dış yapıdan anlamak hemen hemen
imkansızdır.
Bu yüzden damızlık seçimindeki başarıyı arttırmak için mutlaka verim
kayıtlarının tutulması ve damızlık seçiminin bu kayıtlara
dayandırılması gerekir. Nitekim, hayvancılığı ileri ülkelerde özellikle
damızlık yetiştiriciliğiyle uğraşan işletmelerde verim kayıtları
dikkatli bir şekilde tutulmaktadır.
Kayıtlar, iyi düzenlenmiş defterlere veya kartlara işlenir. Gerek
defter ve gerekse kartlarda hayvan için soy kütüğü tablosu, hayvanın
numarası, çeşitli özellikleri ve diğer tamamlayıcı bilgiler bulunur.
Kartlar, süt ırkı koyun ve koçlar için geliştirilmiş olduğundan tutulan
kayıtların büyük kısmı bu verimle ilgilidir.
Verim yönü ne olursa olsun damızlık koyun ve koçlarda aranacak en
önemli özellik döl verimidir. Damızlık seçiminde; ikizlik oranı yüksek
ailelerden gelen, ikiz veya üçüz doğmuş kuzulara öncelik tanımak
gerekir. Ayrıca, aşım isteği göstermeyen ve iyi dölleme yeteneğine
sahip olmayan erkekler ile üst üste iki yıl döl tutmayan dişilerin
damızlıktan çıkarılması gerekir. Bu konularda karar verebilmek içinde
kartlarda ilgili kayıtların bulunması gerekir. Damızlık erkekler için
de ayrı kart açılarak bunların kendilerine ve döllerine ilişkin
verimler işlenir.
Resim 18: Damızlık koçlar için ayrı kartlar açılmalıdır
Aşım kartı: Aşım yada koç katımında kullanılan koçun; hangi dişileri aştığını, kaç
defa aştığını, koyunların kuzulama tarihlerini ve yavru sayılarını ve
sonuçlarını kayıt etmeye yarayan bir karttır. Bu karttan yararlanarak
koyunların döl verim düzeyleri saptanır. Kartta; aşım yapan koçun kulak
numarası, ırkı, yaşı yada doğum tarihi, aşım yılı ve şekli, aşım
başlangıç tarihi ve sonu işaretlenir.
Süt verim denetim kartı: Deneme sağımlarında saptanan süt verimleri kaydedilir. Bu kayıtlardan
yararlanarak sağım dönemi süt verimi yada sağılan süt verimleriyle
sağım dönemi süreleri hesaplanır. Süt verim denetim kartında koyunların
numarası, ırkı, yaşı yada doğum tarihi, doğum tipi, ana ve baba
numarası gibi koyuna ait özellikler yazılır.
Damızlık koç kartı: Damızlık kartlarında damızlığa ayrılmış olan koçların doğumdan itibaren
gelişme ve diğer verim özellikleri, aşım sonuçlarına göre döl verimi ve
yapağı verimiyle ilgili özellikleri kayıt edilir. Bu şekilde damızlık
olarak kullanılacak koçların verim özellikleri bu kartta görülebilir.
Ayrıca ana-babalarına ait verimler ve numaralarda gözlemlenir. Damızlık
koç kartında koçun kulak numarası, ırkı, doğum tarihi yada yaşı, doğum
tipi gibi özellikleri yazılır.
Soy kütüğü kartı: Damızlığa ayrılmış koyunların yada koçların kendi verimleri, bunlara ek
olarak birinci, ikinci ve üçüncü kuşak öncesi atalarının verimleri
toplu olarak bulunur. Bu kartlardan özellikle koyun ve koçlara ait
bilgiler yeterli değilse yararlanılır.
Bu kart sistemlerinden hangisinin uygulanacağı, yetiştirme durumu ve koyun ırkına göre kararlaştırılır.
Böylece, sürüyü oluşturacak koyunlar tepeden tırnağa incelenmiş oldu.
Hangi koyun güzel, hangisi kusurlu, hangi koyunları sürüden ayırmak
gerekir bir de onlara bakalım :
• Dişleri bozuk, tırnakları bozuk olanlar
• Çok yaşlı, çok zayıf koyunlarla, kavruk kalmış toklular
• Bütün kısır koyunlar, çok az süt verenler
• Kuzusu devamlı ölen, kuzusunu almayan problemli koyunlar sürüde yer alamazlar. Bunları sürüden ayırmalıdır.
Ayrıca hayvanın
yün verimine de bakılmalıdır. Yün vermeyen koyun olmaz ama,
• Yünü kısa ve seyrek ise, dökülüyorsa,
• Aşırı yün körü ise,
• Özellikle kıvırcık ve merinoslarda lekeler varsa,
• Bedenin her yeri sık ve uzun yapağı ile örtülü değilse. Bu gibi
koyunları da sürüden dışlarız. Böylece, sürüde ince ve sık yünlü,
lüleleri iyi oluşmuş, lekesiz yün veren, vücudu tamamen yapağı ile
kaplı hayvanlar kalmış olur.
DAMIZLIK KOÇLARIN SEÇİMİ Bir koç, yılda 25-80 araya aşım yapabilir. Buda demektir ki koçun
etkisi, koyunun en az 25-80 katıdır. Dişi koyun çok üstün olmasa da
yılda bir döl verdiğinden buda bir veya birkaç yavru demektir.
Dolayısıyla sürüye fazla tesir etmez.
Resim 19: Koç safkan olmalıdır. Sürünün geleceği koçun kalitesine bağlıdır. Onun için yüksek fiyatla da
olsa damızlık yetiştiren işletmelerden koç satın almakta yarar vardır.
Eğer yetiştirici sürü içinden koç kullanmakta ısrarlı ise sadece
koçların dış görünüşlerine bakarak damızlığa ayırması yanlıştır.
Mutlaka verim kayıtlarının tutulması ve değerlendirilmesi ile bir koç
hakkında gerçek ve isabetli bir bilgiye sahip olunabilir.
Melezleme yapılacak ise, uzmanlara danışılmalıdır.
Nasıl bir koç? Kullanılacak koçlar, kuvvetli ve sağlıklı olmalı, ırkının bütün
özelliklerini göstermelidir. Saf kan bir hayvan olmalıdır. Döl verimi
yüksek bir aileden gelmelidir. Ağır ve hantal değil, canlı, parlak
bakışlı ve hareketli olmalıdır.
Yumurtalıklar torbaya inmiş olmalı, torbalar aynı hizada durmalıdır. Tohumları sağlam olmalıdır.
Yapağısı kendi ırkının özelliğini taşımalı, üzerinde leke bulunmamalıdır.
Bacakları kısa ve düzgün olmalı, yürüyüşü sağlam, sallanmasız,
titremesiz olmalıdır. Sağrısına basıldığında çömelen koç, damızlık
olarak kullanılmaz.
Ergin bir koç iyi beslenirse 25-80 koyuna aşabilir dedik. Ancak zayıf meralarda ve yetersiz beslenmede, bu sayı 10-20' ye iner.
DAMIZLIK KUZULARIN SEÇİMİ Damızlığa elverişli olmayan kuzular ne kadar erken sürüden ayrılırsa, o
kadar iyidir. Boş yere büyüyünceye kadar beslenmemiş olurlar.
- Doğumunda damızlık olamayacaklar besiye alınır
- Sütten kesim sırasında bir seçim yapılır,
- Bir yaşına gelenler arasında tekrar seçim yapılır,
Erkek kuzular damızlık için seçilince, ilk aşımı 18-24 aylık iken yaparlar. Bu durum onların beslenmesine bağlıdır.
Resim 20: Damızlığa elverişli kuzular
Hangi kuzular kasaba gider? Damızlık olarak seçilenler sürüde kalır, baş ölçüleri bozuk, vücudu
eğri büğrü, kollarının arkası boğumlu, ayakları düzgün basmayan, kemik
yapısı zayıf, doğum ağırlığı çok düşük, yapağısı alacalı olan kuzular
sürüye alınmaz, besiye ve kasaba sevk edilir.
DAMIZLIĞIN SONU Yaklaşık 1,5 yaşında cinsel faaliyete başlayan koçlar, 5-6 yaşa kadar
damızlıkta kalırlar. Koyunlar 7-8 yaşına kadar rahatça kuzu verir.
Sağlam yapılı olanlar 9-10 yaşına kadar da yavru verebilirler. Bazıları
da erken çöker. Daha 8 yaşa gelmeden biter. Bunları sürüden
çıkarmalıdır.
Anasayfa 
