SIĞIR IRKLARIMIZ
Bu bölümde sığır ırklarımızla tanışacaksınız. Onları size tarif
edeceğiz, resimlerini vereceğiz. Bu bölümü iyice okuduktan sonra bir
ineğe bakar bakmaz onun yerli mi, kültür mü, melez mi olduğunu
anlayabileceksiniz.
Hangi
ırkın süt için yetiştirildiğini öğreneceksiniz. Hangi ırkın et için
yetiştirildiğini öğreneceksiniz. Yöreniz için en uygun ırkın hangisi
olduğunu anlayacaksınız.
SIĞIR IRKLARI
Ülkemizdeki sığır ırklarını üç bölüme ayırırız. Bunlar:
1-Yerli sığır ırkları
2-Kültür sığır ırkları
3-Melez sığır ırkları
Bunları ayrı ayrı inceleyelim:
YERLİ SIĞIR IRKLARI
Kendi
toprağımızdan yetişme, Anadolu'nun bağrından çıkmadırlar. Cefâ çekmeye
alışkındırlar. Kara olanı vardır, kırmızı olanı vardır, boz olanı
vardır. İşte yerli ırklarımız:
YERLİ KARA
Adı
gibi kendi de karadır. Orta Anadolu'ya yayılmıştır. Alçak boyludur ama
bedeni uzun yapılıdır. Boynuzları kısadır, öne doğrudur. Ufak, kara
tırnaklıdır. Memeleri ve meme başları ufaktır. Memeler tüyle örtülü
olabilir.
Et verimi düşüktür. Süt verimi azdır. İyi besi tutmaz.
NE DERSİNİZ?
Bir inek almak isterseniz, yerli kara inek alır mısınız? Acele etmeyin. Bir de aşağıda yazılanları okuyun
DOĞU ANADOLU KIRMIZISI
Yaşadığı
bölgeden ve renginden dolayı bu adı almış: Doğu Anadolu'da
yayılmıştır.Rengi açık kırmızıdan kestane rengine kadar değişir.
Boynuzları kısadır, öne doğrudur. Bedeni ve göğsü dar yapılıdır. Doğu
Anadolu'nun sert iklimine uymuş bir hayvandır. Geç gelişen bir ırktır.
Yediğimiz etler çoğunlukla bu hayvanın etleridir. Ufak yapılı bir
hayvandır ama iyi besi tutar.
NE DERSİNİZ?
Sığır besisi yapacaksınız. Yerli Kara sığır mı alırsınız, Doğu Anadolu Kırmızısını mı tercih edersiniz.
Acele etmeyin. Daha aşağıdaki ırkı tanımıyorsunuz.
BOZ IRK
Daha
çok Ege ve Marmara bölgelerinde yaygındır. Açık renklidir. Gümüş rengi
denilebilir. Bazıları koyu kül rengine doğru koyulaşmıştır. Boğaları
koyu renklidir, gözlerinin etrafında siyah bir halka vardır. Oldukça
iri yapılıdırlar. Meme, boynuz uçları ve tırnakları koyu renklidir.
Boynuzları öne doğrudur. En önemli özelliği, sağlam vücut yapısı ve çok
iyi besi tutmasıdır. Şekil 1’de Boz Irktan inekleri görüyorsunuz.
Şekil 1: Boz ırktan inekler NE DERSİNİZ?
Bir
inek almak istiyorsunuz. Renginin kara olmasını mı istersiniz, kırmızı
olmasını mı istersiniz, gümüş rengi olmasını mı istersiniz?
İnsan elbise alırken renk seçer. İnek alırken rengine değil; et verimine, süt verimine, döl verimine bakılır.
GÜNEY ANADOLU KIRMIZISI
Güney
Anadolu'da yerleşmiştir. Açık sarı ile koyu kırmızı arasında renkler
taşır. Tarçın rengi olanlar çoktur. Yüksek boylu, uzun bacaklıdır. Eni
boyu birbirine denk olduğundan kare şeklinde bir görüntü verir. Kısa
vücudu nedeniyle sallantılı bir yürüyüşü vardır. Sıcak bir ortamda
yetişmiştir. Erken gelişen bir hayvandır. Yüksek süt verimi ile
tanınır. Sağım yapılırken buzağısının yanında bulunmasını ister. İlk
buzağısını 3 yaşında verir. Sağım süresi 210 gün kadardır. İyi bakım
şartlarında sahiplerini memnun eden yüksek süt verimlerine ulaşır. Bu
sütçü hayvanların bir resmini Şekil 2’de görüyorsunuz.
Şekil 2: Güney Anadolu Kırmızısı İnekler NE DERSİNİZ?
Diyelim ki Çukurova yöresinde oturuyorsunuz. Süt inekçiliği yapmak için Güney Anadolu Kırmızısı bir inek uygun düşer mi?
Şimdilik öyle görünüyor. Ama aşağıdaki yerel sığırlarımızı tanımadan bir karara varmasanız iyi olur.
İŞTE YÖRESEL SIĞIR IRKLARIMIZ:
Bunlar daha dar alanlarda ve az sayıda olan ırklardır. Belli bir sınırın dışına taşmamışlardır.
KIRIM SIĞIRI
Kırım
Bölgesinden geldiler. Kırmızının tonlarını taşırlar. İri yapılıdırlar.
İyi bakım ve beslenme ile 1500 kg süt verebilirler.
ZAVOT SIĞIRI
Kars
yöresine Kafkasya'dan geldiler, Simental ve İsviçre Esmeri ile
melezleme ile elde edildiler. Süt verimi 1500 kg. kadardır. Besi tutma
özelliği Doğu Anadolu Kırmızısından daha iyidir.
MARAŞ SIĞIRI
Maraş
bölgesinin ufak yapılı, kırmızı renkli sığırıdır. Yerli Kara ırkının
Güney Anadolu Kırmızısı ile veya Doğu Anadolu Kırmızısı ırkı ile
melezlemesiyle elde edilmiştir. Süt verimi Yerli Karadan daha
yüksektir.
İŞTE KÜLTÜR IRKLARIMIZ:
Avrupa'nın
çeşitli yörelerinde özel olarak yetiştirilmiş hayvanlardır. Türkiye'ye
getirilerek ülkemiz şartlarına uygun olarak burada yetiştirilmişlerdir.
HOLŞTAYN
Marmara
ve Ege bölgelerinde üretildiler. Sonradan Akdeniz bölgesinde de
yaygınlaştılar. Çok kolay tanınabilir. Çünkü bedeni siyah ve beyaz
parçaların birleşmesiyle renklenir. Gayet iri yapılıdırlar. Amerika'dan
gelenlerin süt yönü kuvvetlidir.
Hollanda'dan
gelenler de var. Bunlarında et yönü kuvvetlidir. Memeleri büyük ve
yumuşaktır. Serin iklimi olan yerlerde bu hayvanlar daha verimli
olurlar. Hele bakım ve besleme iyi olursa, çok verimli ve kârlı bir
hayvancılık yapılabilir. Şekil 3’te yetiştiricilerimizin çok sevdiği
Holştayn ırkından bir inek görüyorsunuz.
Şekil 3: Holştayn ırkı inek Az verimli yerli ırklarımız Holştayn ırkı hayvanlar ile melezlenince yerli hayvanlara göre daha çok verim elde edilmektedir.
BİLİYOR MUSUNUZ?
Yurt
dışından getirilen Holştayn ineklerinden ülkemiz şartlarında ortalama
4000-7000 kg süt verimi elde edildiğini, çok iyi bakım ve besleme
şartlarında bazı ineklerin 12000-13000 kg. süt verimine ulaştığını
biliyor musunuz?
JERSEY
Anavatanları
İngiltere ve Fransa arasındaki Jersey adası olup, Türkiye'ye
Amerika'dan geldiler. Karadeniz bölgemize yerleştiler. Ufak, sevimli,
hassas yapılı hayvanlardır. Renk açık kahverengiden koyu kahverengine
kadar değişir. Genellikle geyik rengi hakimdir. Yediği yemi en yüksek
oranda süte çevirir. Sütü çok yağlıdır. Yumuşak davranışlar karşısında
sakin ve iyi huyludur. Sert davranıştan hoşlanmazlar. Sıcak havalardan
etkilenmezler. Et verimi düşüktür. Yerli ırklarla melezlemeden çok iyi
sonuçlar alınmaktadır. Yavruları cılız ve zayıf olduğu için iyi bakım
ister. Şekil 4’te zarif görünüşlü bir Jersey ineği görülmektedir.
Şekil 4: Bir Jersey ineği NE KADAR?
Karadeniz
bölgesinde oturan bir yetiştirici elindeki yerli bir ırk ineği Jersey
boğayla Melezlerse yavrusunun süt verimi ne kadar artar? Uygulamalar
böyle bir melezlemede süt veriminin yüzde 60 Artabileceğini
göstermektedir.
ESMER (MONTAFON)
Anavatanı
İsviçre'dir. Aslında Esmer ırk olmasına karşılık Montafon adıyla
bilinmektedir.Türkiye'de boz ırk sığırlarla yapılan melezlemelerle
Karacabey Montafonu geliştirilmiştir. Bugün bu ırktaki hayvanlar Türk
Esmeri denecek kadar ülkemize ait olmuştur. Rengi gümüş renginden koyu
esmere kadar değişir. Sırtta açık renk bir çizgi bulunur. Burun ucu,
boynuz ucu, kuyruk ucu siyahtır. Çok iri gövdelidirler. Hem süt verimi,
hem et verimi çok yüksektir. Besi tutma özelliği en üstün ırklardandır.
Türkiye'nin her yerine yayılmıştır. Her iklime ve her bölgeye kolayca
uyar. Şekil 5’te iri ve sağlam yapısı ile bu verimli ırka ait güzel bir
örneği görmektesiniz.
Şekil 5: Montafon ırkı inek SİMENTAL
Aslen
İsviçrelidir. Alaca renklidir. Gövdeyi kaplayan derinin sarı-beyaz veya
kırmızı beyaz parçalardan alacası vardır. Baş beyaz olup, sarı veya
kırmızı beneklidir. Tırnakları ve bedeni sağlamdır. Çok iri yapılıdır,
sırtı uzun, göğsü ve sağrısı geniştir. Besi hayvanı olarak çok
elverişlidir. Çabuk besi alır, et verimi yüksektir. Şekil 6’da geniş
alacalı renkleriyle sevimli bir Simental inek görüyorsunuz.
Şekil 6: Simental ırkından bir inek BAŞKA?
Epeyce sığır ırkını tanıdınız. Yeter mi? Başka ırklar da var mı? Başka
sütçü ırkımız kalmadı. Etçi ırk olarak daha iki tane var. Onlar da
geliyor!
BRANGUS
Amerikalıların
yetiştirdiği siyah tüylü, boynuzsuz sığırlardır. Uzun bacaklı, derin ve
geniş gövdelidir. Düveleri erken boğaya gelir. Buzağıları ufak doğar
ama hızla gelişir, kocaman gövdeli hayvanlar olur. Çok lezzetli eti
vardır. Et randımanı çok yüksektir.
ŞAROLE
Fransa'nın
Charolais bölgesinde geliştirilen bu hayvanlar iri hayvanlardır.
Kılları krem rengindedir. Canlı ağırlık ergin dişilerde 800 kg, ergin
erkeklerde 1000 kg civarındadır. Bu ırk et üretimi için yetiştirilir.
Buzağılar doğduklarında 40-50 kg'dır. Buzağılar kısa sürede gelişirler.
Etleri oldukça lezzetlidir. Besiye alınan sığırlarda et randımanı çok
yüksektir.
Şekil 7: Charolais ırkı sığırlar
Anasayfa 
