Düzenli kayıt tutulan işletmelerde sığırların yaşının belirlenmesi
kolaydır. Ancak elde bu türden bilgiler bulunmadığı zaman sığırların
yaşı dişlerine ve boynuz oluşumlarına bakılarak yapılabilir. Dişlerin
durumu ırka ve yemlemeye bağlı olarak az-çok sapma gösterme de 5 yaşına
kadar olan hayvanlarda oldukça güvenilir sonuçlar vermektedir. Ergin
bir sığırın ağzında 32 tane kalıcı diş bulunur. Bunların isimleri ve
diziliş biçimleri çizelgede verilmiştir.
Dişler SOL YARI SAĞ YARI
N P C I I C P N
Üst Çene 3 3 C I I C 3 3
Alt Çene 3 3 0 4 4 0 3 3
I= kesici dişler
2 tane ön kesiciler, 2 tane I. ortalar, 2 tane II. Ortalar, 2 tane son kesiciler
C= köpek dişleri
P= ön azı dişleri
M= ard azı dişleri
Genç sığırların ağzındaki dişlerden 20 tanesi hayatının değişik
evrelerinde sırasıyla değişir ve yerlerine kalıcı dişler çıkar.
Değişmeyen dişiler 6 tane üst çenede olmak üzere toplam 12 tane ard azı
dişleri’ dir. Geçici ve kalıcı dişlerin çıkışına alt takvim yaklaşık
olarak çizelgede olduğu gibidir.
Çizelge: Sığırda dişlerin çıkış takvimi
Dişin Adı Çıkış Zamanı
Geçici ön dişler Doğumdan önce
Geçici I. Ortalar Doğumdan önce
Geçici II ortalar Doğum-ilk 7 gün içinde
Geçici son kesiciler Doğum ilk 15 gün içinde
Kalıcı ön kesiciler 1.5-2 yaş arasında
Kalıcı I. Ortalar 2-2.5 yaş arasında
Kalıcı II. Ortalar 3 yaşında
Kalıcı son kesiciler 3.5-4 yaş arasında
Geçici köpek dişi Yoktur
Kalıcı köpek dişi Yoktur
Geçici ön azı dişleri (12 tane) Doğum-ilk 21 gün içinde
Kalıcı ön azı dişleri I 2-2.5 yaşında
Kalıcı ön azı dişleri II 1.5-2.5 yaşında
Kalıcı ön azı dişleri III 2.5-3 yaşında
Kalıcı ard azı dişleri I 5-6 aylık iken
Kalıcı ard azı dişleri II 1-1.5 yaşında
Kalıcı ard azı dişleri III 2-2.5 yaşında
9.1 Sığırda Dişlere Bakılarak Yaş Belirleme
[Konu Başlığı] [Sonraki Konu]
Sığırların yaşı kesici dişlerine bakılarak belirlenir. Çizelgeden
anlaşılacağı üzere sığırın üst çenesinde kesici diş yoktur. Alt
çenedeki 8 kesici dişin geçici veya kalıcı oluşuna bakılarak 5 yaşına
kadar yaş belirlenmesi yapılabilir. Daha yaşlı sığırlarda ise yaşın
belirlenmesi bu dişlerdeki aşınma bakılarak yapılır.
9.1.1. Beş Yaşına Kadar Belirleme
[Konu Başlığı] [Önceki Konu] [Sonraki Konu]
6-8 günde: Son kesici süt dişleri hariç diğer kesici dişler (6 tane)
çıkmıştır. Dişler birbiri üzerine binmiş durumdadır ve diş etleri
mavimtrak-kırmızı renktedir. Ayrıca diş etleri dişleri örter durumdadır.
2 Haftalıklarda: Son kesici süt dişleri de çıkmış ve ya çıkmak
üzeridir. Dişlerin birbiri üzerine binmiş durumları ortadan
kaybolmuştur. Ön kesicilerde diş eti çekilmiştir.
3 Aylıklarda: Son kesiciler diş yayı seviyesine ulaşmıştır.
1 Yaşında: Diş taçları küçülmüş, dişlerin kökleri meydana çıkmıştır.
1 Yaş 9 Aylıklarda: Ön kesici süt dişleri düşer.
2 Yaşında: Ön kalıcı dişler çıkmış ve diş yayı seviyesine ulaşmıştır.
İki yaşında bir sığırın ağzında 2 tane (sağ ve solda olmak üzere kalıcı
kesici diş bulunur)
2 ½ Yaşında: I. Orta kesici süt dişleri düşmek üzeredir ve ya düşmüştür.
3 Yaşında: I orta kalıcı dişler çıkmış ve diş yayı seviyesine
ulaşmışlardır. Üç yaşındaki bir sığırın ağzında 4 tane kalıcı kesici
diş bulunur.
3 ½ Yaşında: II. Orta kesici süt dişleri düşmek üzere ve ya düşmüştür.
4 Yaşında: II. Orta kalıcı dişler çıkmış ve diş yayım seviyesine
ulaşmışlardır. Dört yaşındaki bir sığırın ağzında 6 tane kalıcı kesici
diş bulunur.
4 ½ Yaşında: Son kesici süt dişleri düşmek üzere ve ya düşmüşlerdir.
5 Yaşında: kalıcı son dişler çıkmış ve normal boylarına ulaşmıştır. Beş
yaşında bir sığırın ağzında 8 tane kalıcı diş mevcut olup, ağzında hiç
kesici süt dişi yoktur.
9.1.2. Beş Yaşından Büyük Sığırlarda Yaş Belirleme
[Konu Başlığı] [Önceki Konu] [Sonraki Konu]
Beş yaşından büyük sığırlarda yaş belirleme kalıcı kesici dişlerin
kenarları ve diş yüzeylerinde meydana gelen aşınmalara bakılarak
yapılır. Ancak bu şekilde yaş tayini yapabilmek için deneyim ve göz
alışkanlığı da gerekir.
5 ½ -6 Yaş : Bu yaşlar arasında kalıcı son kesici dişlerin ön kenarı ve
ön kesicilerin dile bakan yüzeyleri yarıya kadar aşınmıştır.
7 yaşında : Ön kesiciler tamamen aşınmıştır. I. Ve II. Orta kesicilerin
dile bakan yüzeylerinde aşınma diş yüzünün yarısına kadar ilerlemiştir.
8 yaşında : I. Orta kesicilerin dile bakan yüzü tamamen aşınmıştır.
9 yaşında : II. Orta kesicilerin dile bakan yüzü tamamen aşınmıştır.
10 yaşında : Ön ve orta kesicilerde açınma yüzeyi dört köşe olur ve aynı zamanda diş yıldızı görülebilir.
12 yaşında : Kesici dişlerin aşınma yüzeyi yuvarlaklaşmaya başlar.
14 yaşında : Ön ve orta kesicilerin taç kısımları tamamen aşınmıştır,
yalnızca son kesicilerin taç kısmında aşınma tam değildir. Kesici
dişlerin aşınma yüzleri gittikçe ikizkenar üçgen şeklini alır.
15 yaşında: Kesici dişler yuvarlak ve küçük birer diş haline gelirler.
9.2. İneklerde Boynuzlara Bakarak Yaş Belirleme
[Konu Başlığı] [Önceki Konu]
İneklerde her doğumdan sonra boynuzlarda bir halka meydana gelir. Bunun
nedeni gebeliğin son dönemlerinde ve süt veriminin en yüksek olduğu
dönemde beslenme dengesinin bozulmasıdır. İneğin boynuzundaki her halka
bir buzağılamaya (yaklaşık 1 yıla) işarettir. Halkalar sayılır ve halka
sayısına bu ineğin ilk doğumunu yapıncaya kadar geçen 2-3 yıllık süre
eklenirse ineğin yaşı ortaya çıkar. Örneğin boynuzunda 4 halka bulunan
bir inek 6-7 yaşlarında sayılmalıdır. Boynuzların yanı sıra dişler de
incelenecek olursa daha kesim bir tahmin yapılabilir.
Yapılan açıklamalardan anlaşılacağı gibi boynuzlardan yaş belirleme
yalnız ineklerde yapılabilir. Boğalar için süt üretimi söz konusu
olmadığından bunların boynuzlarında yaş halkalarının düzgün olarak
belirlenmesi beklenemez.
İneklerde boynuzlara bakarak yaş belirlenmesi, ancak hayvanların
düzenli beslendiği ve buzağılama aralığının yaklaşık 1 yıl olduğu
sürelerde doğru sonuç verir. Hayvanların yılda 1-2 dönem aç kaldığı
veya buzağılama aralığının ortalama olarak 400 günün üzerinde olduğu
sürülerde yapılacak tahminlerin yanıltıcı olması kaçınılmazdır.
Anasayfa 
