SIĞIR IRKLARIMIZ
Bu bölümde sığır
ırklarımızla tanışacaksınız. Onları size tarif edeceğiz, resimlerini
vereceğiz. Bu bölümü iyice okuduktan sonra bir ineğe bakar bakmaz onun
yerli mi, kültür mü, melez mi olduğunu anlayabileceksiniz.
Hangi ırkın süt için yetiştirildiğini öğreneceksiniz. Hangi ırkın et
için yetiştirildiğini öğreneceksiniz. Yöreniz için en uygun ırkın
hangisi olduğunu anlayacaksınız.
SIĞIR IRKLARI Ülkemizdeki sığır ırklarını üç bölüme ayırırız. Bunlar:
1-Yerli sığır ırkları
2-Kültür sığır ırkları
3-Melez sığır ırkları
Bunları ayrı ayrı inceleyelim:
YERLİ SIĞIR IRKLARI Kendi toprağımızdan yetişme, Anadolu'nun bağrından çıkmadırlar. Cefâ
çekmeye alışkındırlar. Kara olanı vardır, kırmızı olanı vardır, boz
olanı vardır. İşte yerli ırklarımız:
YERLİ KARA Adı gibi kendi de karadır. Orta Anadolu'ya yayılmıştır. Alçak boyludur
ama bedeni uzun yapılıdır. Boynuzları kısadır, öne doğrudur. Ufak, kara
tırnaklıdır. Memeleri ve meme başları ufaktır. Memeler tüyle örtülü
olabilir.
Et verimi düşüktür. Süt verimi azdır. İyi besi tutmaz.
NE DERSİNİZ? Bir inek almak isterseniz, yerli kara inek alır mısınız? Acele etmeyin. Bir de aşağıda yazılanları okuyun
DOĞU ANADOLU KIRMIZISI Yaşadığı bölgeden ve renginden dolayı bu adı almış: Doğu Anadolu'da
yayılmıştır.Rengi açık kırmızıdan kestane rengine kadar değişir.
Boynuzları kısadır, öne doğrudur. Bedeni ve göğsü dar yapılıdır. Doğu
Anadolu'nun sert iklimine uymuş bir hayvandır. Geç gelişen bir ırktır.
Yediğimiz etler çoğunlukla bu hayvanın etleridir. Ufak yapılı bir
hayvandır ama iyi besi tutar.
NE DERSİNİZ? Sığır besisi yapacaksınız. Yerli Kara sığır mı alırsınız, Doğu Anadolu Kırmızısını mı tercih edersiniz?
Acele etmeyin. Daha aşağıdaki ırkı tanımıyorsunuz.
BOZ IRK Daha çok Ege ve Marmara bölgelerinde yaygındır. Açık renklidir. Gümüş rengi
denilebilir. Bazıları koyu kül rengine doğru koyulaşmıştır. Boğaları
koyu renklidir, gözlerinin etrafında siyah bir halka vardır. Oldukça
iri yapılıdırlar. Meme, boynuz uçları ve tırnakları koyu renklidir.
Boynuzları öne doğrudur. En önemli özelliği, sağlam vücut yapısı ve çok
iyi besi tutmasıdır. Şekil 1'de Boz Irktan inekleri görüyorsunuz.
Şekil 1: Boz ırktan inekler
NE DERSİNİZ? Bir inek almak istiyorsunuz. Renginin kara olmasını mı istersiniz,
kırmızı olmasını mı istersiniz, gümüş rengi olmasını mı istersiniz?
İnsan elbise alırken renk seçer. İnek alırken rengine değil; et verimine, süt verimine, döl verimine bakılır.
GÜNEY ANADOLU KIRMIZISI Güney Anadolu'da yerleşmiştir. Açık sarı ile koyu kırmızı arasında
renkler taşır. Tarçın rengi olanlar çoktur. Yüksek boylu, uzun
bacaklıdır. Eni boyu birbirine denk olduğundan kare şeklinde bir
görüntü verir. Kısa vücudu nedeniyle sallantılı bir yürüyüşü vardır.
Sıcak bir ortamda yetişmiştir. Erken gelişen bir hayvandır. Yüksek süt
verimi ile tanınır. Sağım yapılırken buzağısının yanında bulunmasını
ister. İlk buzağısını 3 yaşında verir. Sağım süresi 210 gün kadardır.
İyi bakım şartlarında sahiplerini memnun eden yüksek süt verimlerine
ulaşır. Bu sütçü hayvanların bir resmini Şekil 2'de görüyorsunuz.
Şekil 2: Güney Anadolu Kırmızısı İnekler
NE DERSİNİZ? Diyelim ki Çukurova yöresinde oturuyorsunuz. Süt inekçiliği yapmak için Güney Anadolu Kırmızısı bir inek uygun düşer mi?
Şimdilik öyle görünüyor. Ama aşağıdaki yerel sığırlarımızı tanımadan bir karara varmasanız iyi olur.
İŞTE YÖRESEL SIĞIR IRKLARIMIZ: Bunlar daha dar alanlarda ve az sayıda olan ırklardır. Belli bir sınırın dışına taşmamışlardır.
KIRIM SIĞIRI Kırım Bölgesinden geldiler. Kırmızının tonlarını taşırlar. İri
yapılıdırlar. İyi bakım ve beslenme ile 1500 kg süt verebilirler.
ZAVOT SIĞIRI Kars yöresine Kafkasya'dan geldiler, Simental ve İsviçre Esmeri ile
melezleme ile elde edildiler. Süt verimi 1500 kg. kadardır. Besi tutma
özelliği Doğu Anadolu Kırmızısından daha iyidir.
MARAŞ SIĞIRI Maraş bölgesinin ufak yapılı, kırmızı renkli sığırıdır. Yerli Kara
ırkının Güney Anadolu Kırmızısı ile veya Doğu Anadolu Kırmızısı ırkı
ile melezlemesiyle elde edilmiştir. Süt verimi Yerli Karadan daha
yüksektir.
İŞTE KÜLTÜR IRKLARIMIZ: Avrupa'nın çeşitli yörelerinde özel olarak yetiştirilmiş hayvanlardır.
Türkiye'ye getirilerek ülkemiz şartlarına uygun olarak burada
yetiştirilmişlerdir.
HOLŞTAYN Marmara ve Ege bölgelerinde üretildiler. Sonradan Akdeniz bölgesinde de
yaygınlaştılar. Çok kolay tanınabilir. Çünkü bedeni siyah ve beyaz
parçaların birleşmesiyle renklenir. Gayet iri yapılıdırlar. Amerika'dan
gelenlerin süt yönü kuvvetlidir.
Hollanda'dan gelenler de var. Bunlarında et yönü kuvvetlidir. Memeleri
büyük ve yumuşaktır. Serin iklimi olan yerlerde bu hayvanlar daha
verimli olurlar. Hele bakım ve besleme iyi olursa, çok verimli ve kârlı
bir hayvancılık yapılabilir. Şekil 3'te yetiştiricilerimizin çok
sevdiği Holştayn ırkından bir inek görüyorsunuz.
Şekil 3: Holştayn ırkı inek
Az verimli yerli ırklarımız Holştayn ırkı hayvanlar ile melezlenince yerli hayvanlara göre daha çok verim elde edilmektedir.
BİLİYOR MUSUNUZ? Yurt dışından getirilen Holştayn ineklerinden ülkemiz şartlarında
ortalama 4000-7000 kg süt verimi elde edildiğini, çok iyi bakım ve
besleme şartlarında bazı ineklerin 12000-13000 kg. süt verimine
ulaştığını biliyor musunuz?
JERSEY Anavatanları İngiltere ve Fransa arasındaki Jersey adası olup,
Türkiye'ye Amerika'dan geldiler. Karadeniz bölgemize yerleştiler. Ufak,
sevimli, hassas yapılı hayvanlardır. Renk açık kahverengiden koyu
kahverengine kadar değişir. Genellikle geyik rengi hakimdir. Yediği
yemi en yüksek oranda süte çevirir. Sütü çok yağlıdır. Yumuşak
davranışlar karşısında sakin ve iyi huyludur. Sert davranıştan
hoşlanmazlar. Sıcak havalardan etkilenmezler. Et verimi düşüktür. Yerli
ırklarla melezlemeden çok iyi sonuçlar alınmaktadır. Yavruları cılız ve
zayıf olduğu için iyi bakım ister. Şekil 4'te zarif görünüşlü bir
Jersey ineği görülmektedir.
Şekil 4: Bir Jersey ineği
NE KADAR? Karadeniz bölgesinde oturan bir yetiştirici elindeki yerli bir ırk
ineği Jersey boğayla Melezlerse yavrusunun süt verimi ne kadar artar?
Uygulamalar böyle bir melezlemede süt veriminin yüzde 60 Artabileceğini
göstermektedir.
ESMER (MONTAFON) Anavatanı İsviçre'dir. Aslında Esmer ırk olmasına karşılık Montafon
adıyla bilinmektedir.Türkiy e'de boz ırk sığırlarla yapılan
melezlemelerle Karacabey Montafonu geliştirilmiştir. Bugün bu ırktaki
hayvanlar Türk Esmeri denecek kadar ülkemize ait olmuştur. Rengi gümüş
renginden koyu esmere kadar değişir. Sırtta açık renk bir çizgi
bulunur. Burun ucu, boynuz ucu, kuyruk ucu siyahtır. Çok iri
gövdelidirler. Hem süt verimi, hem et verimi çok yüksektir. Besi tutma
özelliği en üstün ırklardandır. Türkiye'nin her yerine yayılmıştır. Her
iklime ve her bölgeye kolayca uyar. Şekil 5'te iri ve sağlam yapısı ile
bu verimli ırka ait güzel bir örneği görmektesiniz.
Şekil 5: Montafon ırkı inek
SİMENTAL Aslen İsviçrelidir. Alaca renklidir. Gövdeyi kaplayan derinin
sarı-beyaz veya kırmızı beyaz parçalardan alacası vardır. Baş beyaz
olup, sarı veya kırmızı beneklidir. Tırnakları ve bedeni sağlamdır. Çok
iri yapılıdır, sırtı uzun, göğsü ve sağrısı geniştir. Besi hayvanı
olarak çok elverişlidir. Çabuk besi alır, et verimi yüksektir. Şekil
6'da geniş alacalı renkleriyle sevimli bir Simental inek görüyorsunuz.
Şekil 6: Simental ırkından bir inek
BAŞKA? Epeyce sığır ırkını tanıdınız. Yeter mi? Başka ırklar da var mı? Başka
sütçü ırkımız kalmadı. Etçi ırk olarak daha iki tane var. Onlar da
geliyor!
BRANGUS Amerikalıların yetiştirdiği siyah tüylü, boynuzsuz sığırlardır. Uzun
bacaklı, derin ve geniş gövdelidir. Düveleri erken boğaya gelir.
Buzağıları ufak doğar ama hızla gelişir, kocaman gövdeli hayvanlar
olur. Çok lezzetli eti vardır. Et randımanı çok yüksektir.
ŞAROLE Fransa'nın Charolais bölgesinde geliştirilen bu hayvanlar iri
hayvanlardır. Kılları krem rengindedir. Canlı ağırlık ergin dişilerde
800 kg, ergin erkeklerde 1000 kg civarındadır. Bu ırk et üretimi için
yetiştirilir. Buzağılar doğduklarında 40-50 kg'dır. Buzağılar kısa
sürede gelişirler. Etleri oldukça lezzetlidir. Besiye alınan sığırlarda
et randımanı çok yüksektir.
Şekil 7: Charolais ırkı sığırlar
Anasayfa 
